Izaak Serbow po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego w Połocku pracował jako nauczyciel w Wilnie, Mińsku, Homlu, Trokach, Stołbcach, Chocimsku. W latach 1910-1913 jako członek Północno-Zachodniego Oddziału Rosyjskiego Cesarskiego Towarzystwa Geograficznego organizował ekspedycje etnograficzne na Białoruś. W 1918 roku I. A. Serbow ukończył Moskiewski Instytut Archeologiczny. Znajomość archeologii przydała mu się, gdy w drugiej połowie lat dwudziestych badał kopce Dregowiczów w pobliżu Mińska i Mozyrza. W latach 1919-1921 Izaak Abramowicz pracował w wydziałach edukacji ludowej w mogilewskiej i homelskiej guberni, kierował pracami nad gromadzeniem i ochroną zabytków historii i sztuki. I. A. Serbow wziął aktywny udział w utworzeniu Instytutu Kultury Białoruskiej, prototypu Akademii Nauk BSSR. Od 1929 roku I. A. Serbow był sekretarzem naukowym Katedry Etnografii i Folkloru Instytutu Historii Akademii Nauk BSSR.
W dziale rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego znajduje się kolekcja 437 fotografii etnograficznych I. A. Serbowa. Geografia tych zdjęć obejmuje znaczne terytorium współczesnych obwodów mińskiego, brzeskiego, homelskiego i mohylewskiego Białorusi. I. A. Serbow fotografował w 73 miejscowościach, z których osiem jest obecnie częścią Ukrainy. Materiały te mają ważne znaczenie dla badania tradycyjnej kultury etnicznej pogranicza białorusko-ukraińskiego, kultury regionu poleskiego. Jeszcze przed rewolucją, w latach 1911-1912 w trakcie ekspedycji na Polesie I. A. Serbow zebrał dużą fototekę, na podstawie której wydano album „Białorusini na zdjęciach”.
Pod pojęcie „Białorusini” pod koniec XIX w. trafiali tylko chłopi, dlatego na tych zdjęciach są wyłącznie mieszkańcy poleskich wsi i miasteczek. Relacje z podróży rzucają światło na szczegóły jego wypraw i specyfikę fotografii etnograficznej w terenie. Na zdjęciach I. A. Serbowa widzimy wiejskie ulice i ich mieszkańców w święta, dwory chłopów z narzędziami rolniczymi, stodoły, urządzenia do suszenia siana i umiejętnie zrobione stogi, drewniane kościoły we wsiach i miejscowościach Polesia, cmentarz z wysokimi krzyżami Polesia. Etnograf utrwalił różne momenty chłopskiej codzienności: kobiety zbierają żyto, przędą na kołowrotku, wybierają ziemniaki; mężczyźni orają wołami, koszą siano, dzieci-pastuchy pasą stado owiec.
Szczególnie cenne są etnograficzne fotoportrety, w których badaczowi udało się przekazać charakter Poleszuków. Dzisiaj, biorąc pod uwagę obrazy fotograficzne wykonane na początku XX wieku, słusznie możemy nazwać I. Serbowa pierwszym białoruskim antropologiem wizualnym. Białe lniane ubrania z ornamentami, skomplikowanymi kształtami nakrycia głowy kobiet świadczą o wysokiej kulturze artystycznej i gospodarstwa domowego. Te zdjęcia (nie inscenizowane) rozwiewają mit o niskiej kulturze białoruskich chłopów i niskim poziomie ich życia przed rewolucją 1917 r.
A. Serbow fotografował także naturę Polesia i efekty jej przekształcenia przez człowieka: bagna, jeziora, tamy, drogi nasypowe na bagnach, prace melioracyjne, Kanał Ogińskiego.
Znaczenie tych dokumentów fotograficznych dla badań etnografii, kultury tradycyjnej, stroju ludowego i architektury Białorusi jest trudne do przecenienia. Kolekcja jest nieocenionym źródłem informacji wizualnej o tym, czym była Białoruś i Białorusini 100 lat temu.
Opr. red.
Foto: mozyrxxvek.blogspot.com
Powiązane artykuły:
