Turyści odwiedzają małe miasteczko Wołczyn w rejonie kamienieckim, aby poznać jego historię i zobaczyć późnobarokową świątynię z elementami rokoko. Kościół Świętej Trójcy w małej miejscowości Wołczyn może stać się atrakcją zarówno dla szlaków religijnych, jak i krajoznawczych. Inaczej niż piękny, tego budynku po prostu nie można nazwać.
Wołczyn znany jest od XV wieku i w różnych czasach należał do Sołtanów, Sapiehów, Flemingów.
Rozkwit Wołczyna przypadł na XVIII wiek, kiedy to mieściła się tu rezydencja dwóch znaczących rodów – Czartoryskich i Poniatowskich. Tu w 1732 roku urodził się Stanisław August Poniatowski, ostatni król Rzeczypospolitej.
Kościół został założony 18 lipca 1729 roku przez brzeskiego archidiakona i zastępcę sędziego janowskiej konsystorii generalnej Władysława Sutkowskiego. Budowa na podobieństwo rzymskiej świątyni Santa Maria Maggiore została ukończona w 1733 roku przez architekta Jakuba Hempela.
Świątynia została zbudowana za środki krakowskiego kasztelana Stanisława Poniatowskiego. Kiedy urodził mu się syn Stanisław August Poniatowski, został ochrzczony właśnie w tym kościele.
Według niektórych źródeł kościół został ostatecznie ukończony i wyposażony w 1743 roku, dzięki staraniom nowego właściciela Wołczyna Michała Czartoryskiego, który otrzymał majątek w 1738 roku. Prace wykończeniowe wnętrza trwały w kolejnych latach. Wśród materiałów archiwalnych znaleziono również informacje, że w 1755 roku w Wołczynie pracował architekt Frederick Crace, który był jednym z najlepszych uczniów Peppelmana, Jawha, Deybela.
Pod koniec XVIII wieku Adam Czartoryski przeprowadził remont pałacu i kościoła w Wołczynie.
Kościół został wzniesiony z cegły w kształcie ośmiobocznej rotundy z szatrowym dachem, zegarem na wieży i bogatą dekoracją wewnątrz. Budynek zdobiły rzeźby czterech ewangelistów wykute w kamieniu (zachowała się jedna rzeźba). Główne (zachodnie) wejście jest podkreślone łukowym przedsionkiem. Otwory okienne znajdują się na trzech kondygnacjach: łukowe na dole i na drugim poziomie wąskich ścian, wysokie łukowe na szerokich ścianach, okrągłe i owalne lukarne na górnym poziomie. Obramowanie okien jest nasycone profilowaniem, ornamentalnym rzeźbieniem, ozdobione stiukowymi dekoracjami.
Jest to rzadki dla architektury białoruskiej typ świątyni centrycznej.
Po powstaniu w latach 1863-1864 kościół w Wołczynie został najpierw zamknięty, a następnie przekazany wiernym prawosławnym. Prace nad przebudową kościoła na cerkiew rozpoczęły się w 1873 roku. 30 sierpnia 1876 roku odbyło się poświęcenie cerkwi pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej. Cerkiew Trójcy Przenajświętszej została przypisana do Cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy. W okresie istnienia cerkwi nie przeprowadzono dużych remontów i przeróbek budynku.
W 1918 roku świątynia w Wołczynie została zwrócona katolikom. W 1925 roku w świątyni poprawiono tynk, wykonano piec, wzmocniono konstrukcję wieży, wstawiono nowe drzwi, ramy okienne, odnowiono dach.
W 1930 roku wśród polskiej ludności regionu rozpoczęła się kampania na rzecz odrodzenia świątyni Świętej Trójcy. W świątyni przechowywano metrykę Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatniego króla Rzeczypospolitej. W lipcu 1938 roku do Wołczyna z Leningradu przewieziono trumnę ze szczątkami króla. Ponowny pochówek odbywał się potajemnie od społeczeństwa, bez wykonywania rytuału niezbędnego w tym przypadku. Szczątki umieszczono w krypcie świątyni. II wojna światowa wstrzymała rozpoczynający się remont kościoła.
W połowie lat pięćdziesiątych kościół został zamknięty i przekazany kołchozowi, który wykorzystywał go jako magazyn. Pochówek ostatniego króla został splądrowany. W 1988 roku część zachowanych szczątków Poniatowskiego przekazano do Warszawy, do kościoła katedralnego św. Jana.
W 2007 roku budynek został zwrócony wiernym, dwa lata później rozpoczęto odbudowę kościoła, która zakończyła się pod koniec listopada 2020 roku. Wśród gruzów cudem znaleziono fragmenty jednej z tarcz zegarowych z zachowaną wskazówką, co pozwoliło restauratorom odtworzyć wygląd i dokładne wymiary XVIII-wiecznych zegarów wieżowych na świątyni.
22 listopada 2020 roku biskup piński Antoni Dziemianko odprawił obrzęd błogosławieństwa odrestaurowanego kościoła.
Świątynia wpisana jest na Państwową Listę Wartości Historycznych i Kulturowych Białorusi.
Opr. red.
Powiązane artykuły:
