Postacie Ziemi Mozyrskiej

Ziemia Mozyrska szczyci się nie tylko malowniczym położeniem, szacowną historią, ale przede wszystkim swoimi mieszkańcami. Wśród nich są polscy nauczyciele i duchowni, pisarze i poeci, naukowcy i badacze, a przede wszystkim ludzie bogaci siłą ducha, wierni tradycjom i wartościom ojców. Każda ze znanych postaci Ziemi Mozyrskiej zapłaciła wysoką cenę za bycie Polakiem, wolność ducha, za odwagę bycia sobą. Carat i imperium zła nigdy nie tolerowało odważnych intelektualistów polskich, więziło, wysyłało do najdalszych zakątków Syberii, niszczyło ich losy i ich majątki. Są oni dumą tej ziemi. Czy stać nas, ich potomnych, by o nich pamiętać, czcić, opowiadać o ich postawach następnym pokoleniom?

Jan Niepomucen Wiernikowski (ur.11 maja 1800 r.w Kosiejsku, w powiecie mozyrskim, zm.w 1877 r. w Charkowie)

Polski językoznawca, nauczyciel, syn Antoniego h. Janina i Marty z Wiernikowskich. W 1810 r. rozpoczął naukę w gimnazjum w Mozyrzu, od 1817 r. – na Uniwersytecie Wileńskim. Był skazany jako jeden z dziewięciu Filaretów, zesłany do Symbirska, gdzie został w gimnazjum nauczycielem języków starożytnych. Pracował także jako nauczyciel w Wiatce. Po powrocie z zesłania wykładał języki wschodnie i geografię starożytną w Charkowie. Był tłumaczem literatury starożytnej.

Emma Dmochowska z domu Jeleńska, ps. Elian (ur. 29 lutego 1864 r. w Komarowiczach w powiecie mozyrskim, zm. 24 stycznia 1919 r. w Wilnie)

Polska dramatopisarka, powieściopisarka i działaczka oświatowa. Urodziła się w zamożnej rodzinie ziemiańskiej. Była gorącą patriotką. Już na Polesiu zbierała pieśni, podania i przysłowia ludowe. Założyła tajne szkoły polskie w swych dobrach. Pomagała biednym chłopom. Po ślubie z Kazimierzem Dmochowskim od 1890 r. mieszkała w Wilnie, oddając się pracy pisarskiej, dobroczynnej i oświatowej, zajmowała się organizowaniem kursów dla nauczycieli. Pracowała w redakcji pisma „Zorza Wileńska” i Jutrzenka”. Podczas I wojny światowej wydawała pismo „Unia”, w którym ostrzegała rodaków, aby nie posyłali dzieci do szkół cerkiewnych, bo dzieci się rusyfikują. Za to została osadzona w więzieniu na Łukiszkach. Była założycielką Związku Patriotycznego Polek. W swojej twórczości literackiej poruszała problemy obyczajowe i społeczne, przywiązanie do ziemi ojczystej, tradycji szlacheckich. Jest m.in. autorką powieści „Panienka”, „Dwór w Haliniszkach”, „Matka”. Jej utwory zostały przełożone na język niemiecki, czeski i rosyjski. Została pochowana na cmentarzu na Rossie.

Edward Piekarski (ur. w 1858 r. w folwarku Piotrowicze, zm.w 1934 r.w Petersburgu)

Wybitny polski badacz Jakucji, językoznawca, leksykograf, etnograf. Uczył się w gimnazjum w Mozyrzu, w Mińsku, Czernichowie. W 1877 r. rozpoczął naukę w Charkowie. W 1879 r. został aresztowany w Moskwie i po rocznym pobycie w więzieniu w Buturkach skazany na 15 lat ciężkich robót i pozbawienia praw obywatelskich. Wyrok zamieniono na bezterminowe osadzenie w najdalszych miejscach Syberii Wschodniej. Przez lata zesłania Piekarski uczestniczył w ekspedycjach etnograficznych, badających zwyczaje Jakutów oraz Tunguzów. Dokonania badawcze Piekarskiego pozwoliły mu na powrót z zesłania do Petersburga i publikację ponad 100 prac dotyczących kultury jakuckiej i tunguskiej oraz pierwszego słownika języka jakuckiego. Piekarski wraz z innym polskim zesłańcem, Wacławem Sieroszewskim, ma swój pomnik w Jakucku, jego imieniem nazwano tam jedną z ulic oraz szkołę, której przekazał przed śmiercią część księgozbioru. W tym roku przypada 80-lecie jego śmierci. Czy na Białorusi wspomnią o wybitnym Rodaku?

Mitrofan Downar-Zapolski (ur. w Rzeczycy w 1867r., zm. w 1934r.)

Wybitny badacz historii i kultury Białorusi. Był on autorem ponad 200 publikacji. W polu jego uwagi znajdowały się pradzieje Białorusi, przemiany ekonomiczno-społeczne w średniowieczu, ruchy polityczne po I wojnie światowej. Należał do uczonych rozwiązujących trudne zadania. Wyniki jego badań nie utraciły aktulaności do dziś. Uczył się w Mozyrzu. Spisywał miejscowe pieśni, opowieści, legendy, bajki. Publikował artykuły historyczne w prasie miejscowej, ale takze w gazetach Kijowa i Mińska. Podejrzenia o aktywność rewolucyjną uniemożliwiły przystąpienie do matury. Dopiero po 2 latach zdał egzaminy maturalne w Kijowie. Studiował w Kijowie i Moskwie. Został redaktorem Rosyjskiego Towarzystwa Archeologicznego. Opublikował w 1901r. rozprawę „Gospodarka WKL za panowania Jagiellonów.” W 1904r. pod jego redakcją ukazał się Podręcznik historii Rosji. Wykładał na uniwersytetach w Kijowie, Moskwie, Baku, Mińsku. Po rewolucji 1917r.stał się osobą niewygodną dla bolszewików i dla prawicy. Kilkakrotnie był aresztowany. Istotnym osiągnięciem było przygotowanie w 1919r. „Historii Biełarusi”Działalność M.Downara-Zapolskiego zasługuje na wydobycie z zapomnienia, a też na popularyzację.

Czesław Pietkiewicz – wybitny etnograf (ur. w Babczynie w 1856r., zm. w 1936r. w Warszawie)

Autor dziesiątków monografii, które stanowią cenne źródło informacji o Polesiu Mozyrskim, Rzeczyckim, Wołyńskim. Wśród nich najważniejszym jest tryptyk: „Polesie Rzeczyckie”. cz.I: „Kultura materialna”, Cz.II : „Kultura duchowa Polesia Rzeczyckiego”, cz.III: „Kultura społeczna Polesia Rzeczyckiego”. Ostatnia książka miała ukazać się drukiem we wrześniu 1939 r. i ponad 70 lat uważana była za bezpowrotnie zaginioną. Cudownym trafem została odnaleziona i dzięki staraniom Muzeum Etnografii im.Marii Znamierowskiej-Prufferowej w Toruniu została wydana w 2013r.

Ks.Witold Iwicki herbu Paprzyca (ur.19 maja 1884r. w Wilnie, zm.22 stycznia 1943r. w Janowie Poleskim) – ksiądz, męczennik za wiarę, działacz oświatowy, rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Pińsku w latach 1925-1926. Syn Teofila Iwickiego, powstańca styczniowego. W 1907 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Doktorat z prawa kanonicznego uzyskał w Gregorianum w Rzymie w okresie, gdy za działalność oświatową i patriotyczną w Mozyrzu był obłożony zakazem pracy duszpasterskiej, bowiem na skutek skargi gubernatora mińskiego, Piotr Stołypin zarządał od metropolity mohylewskiego usunięcia ks.Iwickiego z pełnionych funkcji w Mozyrzu. Od 1918 do 1920r. był proboszczem parafii św.Stanisława w Petersburgu. Aresztowany i więziony w Moskwie. W marcu 1921 r. w drodze wymiany wrócił do Polski. Zamordowany przez Niemców –rozstrzelany w Janowie Podlaskim jako zakładnik po akcji Wachlarza na więzienie w Pińsku. Nie skorzystał z propozycji uwolnienia w ostatniej chwili, oddając swe życie za innego zakładnika, naczelnika stacji kolejowej w Pińsku.

Ks.Józef Dziekoński (ur.w 1948, na kresach Podlasia, w parafii Trzcianne)

Polski ksiądz, utalentowany poeta, filozof. Pracowitości i wiary uczyli go rodzice: Jan Dziekoński oraz Apolonia z Wiszowatych, herbu Awdaniec, a także wspólnie mieszkająca z nimi ciotka Felicja, która jako tercjarka franciszkańska, żyjąca w stanie bezżennym, pozostawiła mu dobry wzór życia chrześcĳańskiego. Studiuje matematykę i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach matematycznych zostaje przyjęty na etnografię . Próbuje sił poetyckich. Drukuje wiersze w awangardowym miesięczniku „Poezja” a w tygodniku „Literatura” – francuskie przekłady J. Preverta, rosyjskie I. Riadczenki oraz litewskie E. Mieżelajtisa. Eksperymentuje w rzeźbie i malarstwie . Zamach na papieża poruszy go do głębi; jakby z rany papieskiej narodzi się na nowo dla Boga. Wstępuje do seminarium duchownego i przyjmuje święcenia prezbiteratu. Po krótkim wikariacie , został posłany na Białoruś do Mozyrza, w strefie skażenia czarnobylskiego. Tam przebywał niemal szesnaście lat, pozostawiając kościoły: w Mozyrzu (odremontowany) i w Chojnikach (nowy). W Warszawie przyjaźni się poetycko z księdzem J. Twardowskim. Następnie przez 20 lat – dziekan i proboszcz parafii p.w.Podwyższenia Krzyża św. w Baranowiczach. Tu wydał 4 tomiki wierszy.

Tak bardzo by się chciało napisać tu o innych współczesnych – kapłanach, nauczycielach, pracujących tam ku chwale Boga i Ojczyzny, spotkaliśmy ich podczas naszej podróży. Kiedyś opowiemy i o nich. A Drogim Czytelnikom proponujemy tę listę zasłużonych, wybitnych mieszkańców Ziemi Mozyrskiej kontynuować, zachęcamy do tego miejscowych krajoznawców, nauczycieli, księży. Zapraszamy Państwo do lektury – podróży po Polesiu Mozyrskim.