Brześć (Brześć Litewski, Brześć n/Bugiem) to jedno z najstarszych miast na Polesiu. W okresie międzywojennym miasto liczyło ponad 53 tys. mieszkańców (1936 r.). Brześć był dużym węzłem kolejowym i drogowym. Oprócz licznych urzędów administracji centralnej i lokalnej znajdowała się tu dobrze rozwinięta baza szkolnictwa. Działały liczne organizacje i stowarzyszenia. Duży wpływ na życie miasta w okresie międzywojennym wywierał silny garnizon wojskowy. To tutaj miało swoje siedzibę Dowództwo Okręgu Korpusu Nr IX (DOK IX).

Myśliwi z Brześcia i okolic wnieśli swój znaczny wkład w rozwój łowiectwa i ochrony przyrody na Polesiu. Uczestniczyli w kultywowaniu pięknych tradycji łowieckich uczestnicząc między innymi aktywnie w strukturach polskich władz łowieckich.

Od samego początku organizowania się państwa polskiego po długich latach zaborów, w Brześciu nad Bugiem znalazła się i zaczęła działać liczna grupa myśliwych, pasjonatów, która włączyła się w budowę zorganizowanej działalności łowieckiej. Z chwilą zawiązywania się (1923 r.) Centralnego Związku Polskich Stowarzyszeń Łowieckich (CZPSŁ) swojego reprezentanta miała również Ziemia Brzeska. Na zjeździe w dniu 9 lipca 1923 r. obecny był mjr Bronisław Kudelski z Sekcji Myśliwskiej Wojskowego Klubu Sportowego „Kresy”. Pierwszą organizacją łowiecką działającą na terenie województwa poleskiego było Brzeskie Kółko Łowieckie w Brześciu nad Bugiem. Działalność tej organizacji została zarejestrowana w dniu 31 marca 1921 r. W dniu 10 września 1923 r. przemianowane na Brzeskie Koło Łowieckie. W 1928 r. koło liczyło 30 członków. Do koła należeli: Aleksander Zalewski, Bolesław Szperling, Bolesław Frydrychowicz, Wacław Kwiatkowski, Jan Podgórski, Władysław Onichimowicz, Teodor Tołłoczko, Jan Łysy, Michał Waszniuk, Włodzimierz Rybczyński, Józef Jakubiak, Jerzy Reznikow, Marian Grejn (pracownik wydziału Dróg Wodnych), Antoni Tomaszewski, Eugeniusz Służałek, Stanisław Josicz, Wacław Olędzki, Maksymilian Szalecki, Stanisław Krysiak, Mieczysław Reipert, Stefan Osiecki, Zygmunt Forbert, Michał Weppa, Józef Laure, Władysław Tyszkiewicz, Stanisław Szura, Konstanty Strzelecki, Adam Czarnożyński, Józef Rybiński, Franciszek Żygocki. Koło zrzeszało wielu znanych mieszkańców miasta i okolic, z różnych środowisk; przedstawicieli władz państwowych i samorządowych, wojskowych, osób z kręgu kultury, ziemian, właścicieli drobnych i większych zakładów różnych profesji. W tym roku zarząd koła działał w składzie: prezes – Teodor Tołłoczko, viceprezes – Jan Podgórski, sekretarz Bolesław Frydrychowicz, skarbnik – Marian Grejm, łowczy – Wacław Kwiatkowski, podłowczy – Władysław Onimichowicz. Koło swoją siedzibę posiadało przy ul. 3-go Maja 38, gdzie znajdowało się Kino „Społeczny wł. Bolesława Frydrychowicza”. Drugim adresem kontaktowym było mieszkanie Wacława Kwiatkowskiego przy ul. Steckiewicza 23.

W 1928 r. członkiem honorowym koła był Stanisław Downarowicz – ur. w 1874 r. w Łochowie, zamordowany w 1941 r. w Oświęcimiu, inżynier, polski działacz polityczny, wojewoda wołyński (1921), minister spraw wewnętrznych (1921-1922), wojewoda poleski (1922-24). Delegatem do CZPSŁ z powiatu brzeskiego po mjr Bronisławie Kudelskim (zmarł w 1924 r.) był Aleksander Zalewski (Brześć ul. Steckiewicza 12) oraz Stanisław Zdański (Szumin Łyszczyce).

Pierwsze struktury władz wojewódzkich i powiatowych Polskiego Związku Łowieckiego zawiązały się na początku 1937 r. Z dostępnych danych dowiadujemy się, że w 1939 roku struktury wojewódzkie tj. Poleska Wojewódzka Rada Łowiecka z siedzibą w Brześciu przy ul. Steckiewicza 30 działała w składzie:

– prezes – ks. Karol Radziwiłł (Stolin, Mankiewicze), ziemianin, działacz społeczny,

– viceprezes – Józef Hołyński (Brześć ul. Steckiewicza 40), adwokat, po II wojnie mieszkał w Komorowie k/Warszawy, gdzie prowadził hodowlę psów rasowych.

– viceprezes – Witold Zajączkowski (Brześć, Pińsk), kmdr dowódca Flotylli Pińskiej. Zwany i znany, jako „książę Polesia”.

– członkowie rady:

– Karol Bergiried, inżynier w Białymstoku, po II wojnie nadleśniczy Nadleśnictwa Kowary k/Wrocławia.

– Franciszek Ćwikliński (Brześć), inżynier – geometra, pracownik Urzędu Wojewódzkiego.

– Maksymiljan Doubrowski, inspektor z Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży, jako inspektor łowiectwa organizował w Puszczy Białkowskiej od 1935 roku polowania prezydenckie, kierował puszczańską służbą łowiecką.

– Stanisław Falkowski, sędzia Sądu Okręgowego w Pińsku.

– Cezary Kieniewicz, ziemianin z Bereźne n/Horyniem.

– Władysław Małysa, inspektor Policji Państwowej w Brześciu (1934-1939), po II wojnie radca prawny w Gdańsku i Warszawie.

– Stanisław Michajłowicz, z dóbr Juchnowicze Zawiszcze w powiecie prużańskim.

– członkowie komisji Rewizyjnej:

– Wacław Kwiatkowski (Brześć ul. Mickiewicza 46)

– Jerzy Rembowski inż. (Brześć ul. Puławskiego 12)

– Władysław Sontag (Brześć)

– Delegat na Walne Zgromadzenie

– Witold Zajączkowski

– Wojewódzki Sąd Łowiecki:

Przewodniczący – Witold Zajączkowski

Członkowie:

– Cezary Kieniewicz – Bereźne n/Horyniem

– Stanisław Michajłowicz – Juchnowicze Zawiszcze

– Krzysztof Niemirowicz-Szczytt – Łuniniec Dworzec

– Karol Pacewicz (Prużana) dr lekarz szkolny, nauczyciel kontraktowy

– Eugeniusz Roth (Wierzchowice Kopyły) – zamordowany w Katyniu

– Teodor Tołłoczko (1876-1946), (Łyszczyce, Rakowica), urodzony w Klonownicy, prezes Towarzystwa Rolniczego w Brześciu, założyciel Brzeskiego Koła Łowieckiego, w czasie II wojny członek ZWZ-AK w Białej Podlaskiej, walczył w powstaniu warszawskim.

W 1937 r. powołana została do życia Powiatowa Rada Łowiecka w Brześciu. Z dostępnych danych z 1939 r. dowiadujemy się, że rada pracowała w składzie:

– Łowczy Powiatowy – Franciszek Ćwikliński

– Podłowczy:

– Czesław Dzierżyński (pracownik Kuratorium Okręgu Szkolnego)

– Wacław Kwiatkowski

– Jan Ossowski (właściciel apteki w Kamieńcu Litewskim)

– Władysław Serowik (pracownik Starostwa w Brześciu)

– Eugeniusz Roth

– Jerzy Szmurło (Dmitrowicze Klepacze)

– Teodor Tołłoczko

– Wacław Uszycki (Małoryta Karpin)

– Aleksander Zalewski (Wielkoryta Ruda)

– Członkowie Rady:

– Ludwik Łoś (Brześć ul. Zygmuntowska 81)

– Nastor Barbutt (Brześć ul. Kilińskiego 13)

– Wincenty Nieniewski (Brześć ul. Jagiellońska 26)

– Delegat na Wojewódzki Zajazd: – Jerzy Rembowski.

W okresie międzywojennym w Brześciu nad Bugiem działały trzy sklepy z bronią i akcesoriami myśliwskimi. Przy ulicy 3-Maja 23 sklep z bronią prowadzili Czeszkies G. i Pasz M. Przy ulicy Lubelskiej 26 właścicielem sklepu „Strzelec” z bronią, akcesoriami myśliwskim oraz artykułami wojskowymi był Jan Gołębiowski. Trzeci sklep z bronią i amunicją o nazwie „Diana” mieścił się przy ul. Steckiewicza 23. Właścicielem był Wacław Kwiatkowski.

W okresie międzywojennym na Polesiu były znakomite warunki do rozwoju myślistwa i rybołówstwa. Polskie władze nie były zainteresowane rozwojem przemysłu w Poleskim województwie, wykorzystując bogactwo lasów i gruntów, jako taniego surowca dla własnej gospodarki i dodatkowych zysków ze strony zagranicznych inwestorów. Do 1939 r. 39% zasobów leśnych zostało oddane do użytku dla zagranicznych firm i monopoli. Region ten o rozległych bagnach, łozach, lasach i słabym zaludnieniu był prawdziwym eldoradem dla zwierzyny grubej i drobnej i wszelkiego ptactwa. To tutaj ściągali z kraju i za granicy liczni myśliwi. Krajobraz i zwierzyna stanowiły dla nich główną atrakcję. Aktywny rozwój myślistwa na obszarze, gdzie wielki przemysł nie istniał, myślistwo i rybołówstwo było dla miejscowych znacznym źródłem dochodów.

Wojciech Stanisław Kobylarz

————-

Od autora: Zajmuję się historią łowiectwa. Zwracam się do Czytelników o nadsyłanie wszelkich informacji związanych z historią łowiectwa na ziemi brzeskiej – osobami tam żyjącymi w okresie międzywojennym i poznania ich bliższego dorobku tej nieco zapomnianej pasji jaką jest łowiectwo ale jakże głęboko zakorzenionej w polską tradycję (Adres korespondencyjny: Wojciech Kobylarz ul. Akacjowa 14, 21-512 Zalesie, e-mail: wojciechkobylarz@poczta. onet.pl)