Izaak Serbow po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego w Połocku pracował jako nauczyciel w Wilnie, Mińsku, Homlu, Trokach, Stołbcach, Chocimsku. W latach 1910-1913 jako członek Północno-Zachodniego Oddziału Rosyjskiego Cesarskiego Towarzystwa Geograficznego organizował ekspedycje etnograficzne na Białoruś. W 1918 roku I. A. Serbow ukończył Moskiewski Instytut Archeologiczny. Znajomość archeologii przydała mu się, gdy w drugiej połowie lat dwudziestych badał kopce Dregowiczów w pobliżu Mińska i Mozyrza. W latach 1919-1921 Izaak Abramowicz pracował w wydziałach edukacji ludowej w mogilewskiej i homelskiej guberni, kierował pracami nad gromadzeniem i ochroną zabytków historii i sztuki. I. A. Serbow wziął aktywny udział w utworzeniu Instytutu Kultury Białoruskiej, prototypu Akademii Nauk BSSR. Od 1929 roku I. A. Serbow był sekretarzem naukowym Katedry Etnografii i Folkloru Instytutu Historii Akademii Nauk BSSR.
W dziale rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego znajduje się kolekcja 437 fotografii etnograficznych I. A. Serbowa. Geografia tych zdjęć obejmuje znaczne terytorium współczesnych obwodów mińskiego, brzeskiego, homelskiego i mohylewskiego Białorusi. I. A. Serbow fotografował w 73 miejscowościach, z których osiem jest obecnie częścią Ukrainy. Materiały te mają ważne znaczenie dla badania tradycyjnej kultury etnicznej pogranicza białorusko-ukraińskiego, kultury regionu poleskiego. Jeszcze przed rewolucją, w latach 1911-1912 w trakcie ekspedycji na Polesie I. A. Serbow zebrał dużą fototekę, na podstawie której wydano album „Białorusini na zdjęciach”.
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/2-1-730x560.jpg)
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/3-430x600.jpg)
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/4-428x600.jpg)
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/5-730x521.jpg)
Pod pojęcie „Białorusini” pod koniec XIX w. trafiali tylko chłopi, dlatego na tych zdjęciach są wyłącznie mieszkańcy poleskich wsi i miasteczek. Relacje z podróży rzucają światło na szczegóły jego wypraw i specyfikę fotografii etnograficznej w terenie. Na zdjęciach I. A. Serbowa widzimy wiejskie ulice i ich mieszkańców w święta, dwory chłopów z narzędziami rolniczymi, stodoły, urządzenia do suszenia siana i umiejętnie zrobione stogi, drewniane kościoły we wsiach i miejscowościach Polesia, cmentarz z wysokimi krzyżami Polesia. Etnograf utrwalił różne momenty chłopskiej codzienności: kobiety zbierają żyto, przędą na kołowrotku, wybierają ziemniaki; mężczyźni orają wołami, koszą siano, dzieci-pastuchy pasą stado owiec.
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/7-730x564.jpg)
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/f46-463-730x522.jpg)
Szczególnie cenne są etnograficzne fotoportrety, w których badaczowi udało się przekazać charakter Poleszuków. Dzisiaj, biorąc pod uwagę obrazy fotograficzne wykonane na początku XX wieku, słusznie możemy nazwać I. Serbowa pierwszym białoruskim antropologiem wizualnym. Białe lniane ubrania z ornamentami, skomplikowanymi kształtami nakrycia głowy kobiet świadczą o wysokiej kulturze artystycznej i gospodarstwa domowego. Te zdjęcia (nie inscenizowane) rozwiewają mit o niskiej kulturze białoruskich chłopów i niskim poziomie ich życia przed rewolucją 1917 r.
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/d4d5e8581f86ea165d096b505d23bb94bfe76a36-730x527.jpg)
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/14-730x538.jpg)
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/9-730x542.jpg)
![](http://polesie.org/wp-content/uploads/2023/11/d4384ebc6cb98f6872f3715e48205c80f3943876-730x528.jpg)
A. Serbow fotografował także naturę Polesia i efekty jej przekształcenia przez człowieka: bagna, jeziora, tamy, drogi nasypowe na bagnach, prace melioracyjne, Kanał Ogińskiego.
Znaczenie tych dokumentów fotograficznych dla badań etnografii, kultury tradycyjnej, stroju ludowego i architektury Białorusi jest trudne do przecenienia. Kolekcja jest nieocenionym źródłem informacji wizualnej o tym, czym była Białoruś i Białorusini 100 lat temu.
Opr. red.
Foto: mozyrxxvek.blogspot.com