19 października 2013 r. minęło 200 lat od bitwy pod Lipskiem, zwanej też Bitwą Narodów. Była to największa z bitew w kampaniach napoleońskich. Walczący po stronie Napoleona Polacy ponieśli dotkliwą stratę 9 tys. poległych, wśród których był głównodowodzący wojskami polskimi Józef Poniatowski, mianowany marszałkiem Cesarstwa Francuskiego oraz generałowie Walenty Kwaśniewski (1752-1813) i Sykstus Teodor Ludwik Estko.
Sykstus Estko (d’Hestko) urodził się 4 marca 1776 r. w Brześciu Litewskim, jako syn Piotra (hr. Estken), stolnika smoleńskiego i Anny Kościuszkówny. Był siostrzeńcem Tadeusza Kościuszki. Rodzice utracili w tym czasie dziedziczne Romaszki koło Białej (Podlaskiej) i zadowolić się musieli dzierżawą od Sapiehów Dołholiska w powiecie włodawskim. Sytuacja majątkowa Estków pogorszyła się jeszcze po śmierci ojca w 1787 r. Nie dziwi więc, że wuj-generał, czyli Tadeusz Kościuszko, zalecał wszystkich trzech siostrzeńców: Stanisława, Tadeusza i Sykstusa sposobić do służby wojskowej.
Dzięki protekcji wuja Sykstus został w 1791 r. przyjęty do korpusu inżynierów litewskich. Jak miała pokazać historia, okazał się dowódcą niezłomnym, pełnym heroizmu i poświęcenia. W 1794 r. uczestniczył w Powstaniu Kościuszkowskim. Po upadku powstania od 1797 r. służył w Legionach Polskich Jana Henryka Dąbrowskiego Włoszech. Uczestniczył we wszystkich kampaniach. W bitwie nad rzeką Trebia dostał się do niewoli austriackiej. Po rozwiązaniu Legionów wszedł do służby włoskiej, później przeniósł się do francuskiej i walczył na różnych frontach. Jako dowódca 3 pułku Legii Polsko-Włoskiej wyróżnił się podczas interwencji w Hiszpanii, zwłaszcza w bojach pod Saragossą.
W 1812 r. w czasie kwaterowania w Caspe (Hiszpania) wziął ślub z Wiktorią La Figuera. Pod koniec czerwca 1812 r. opuścił wraz z pułkiem Hiszpanię i ruszył do kraju, aby wziąć udział w rozpoczynającej się właśnie wojnie z Rosją (przy czym w nieznanym i obcym sobie kraju dzielnie towarzyszyła mu młoda żona). Brał wówczas między innymi udział w operacji oczyszczaniu brzegów Bugu z nieprzyjacielskich podjazdów kozackich. Tu po raz ostatni gościł w rodzinnych stronach.
Rozkazem z 18 czerwca 1813 r. jego pułk został połączony w jeden z trzema innymi pułkami piechoty Legii, z których tylko szczątki wróciły spod Moskwy. 11 lipca 1813 r. otrzymał awans na generała brygady. Jego Brygada Jazdy brała udział w Bitwie Narodów pod Lipskiem. 18 października kula działowa strzaskała mu udo. Wzięty do niewoli, zakończył życie w ambulansie nieprzyjacielskim w wieku 37 lat.
Wojciech Stanisław Kobylarz, Terespol
Powiązane artykuły:
