Okres Wielkiego Księstwa Litewskiego i Pierwszej Rzeczypospolitej.

 

• 1449 г. pierwszawzmianka o Łunińcu w źródłach pisemnych. Mały Łunin, własność szlachecka.
• W 1471 r. Łuniniec – wieś majątku Iszkołdź, własność Nikołaja Janowicza Niemirowicza i jego żony Elżbiety.
• W 1552 r. Łuniniec – majątek, który wraz z innymi Iwan Pietrowicz Niemirowicz, starosta Czerkaski i Kaniowski sprzedał za kwotę 1500 kop pieniędzy i ofiarował pieniądze swojej żonie Annie Sapieżance. Nie mając własnych dzieci, wzięła „zamiast własnego rodzonego syna” pana Stanisława Stanisławowicza Dawojnę – wojewodę Połockiego.
• W 1561 r. Łininiec – majątek, własność Stanisława Stanisławowicza Dawojny – wojewody połockiego i dryskiego, wziętego do niewoli przez wojska moskiewskie w 1563 r. Z powodu niewoli właściciela Król Zygmunt August mianował na opiekuna wszystkich jego majątków Stanisława Andrejewicza  Dawojnę – starostę pińskiego i kobryńskiego.
• Około 1571 r. Łuniniec Mały – sioło wołości Poleskiego majątku  Iszkołdź  powiatu nowogródzkiego, własność Stanisława Stanisławowicza Dawojny – wojewody połockiego, 53 domy.
• W 1581 roku Łuninec Mały – centrum majątku powiatu nowogródzkiego, własność żony Stanisława Dawojny – księżny Barbary Sałamiareckiej.
• W 1586 r. Mały Łuninec był majątkiem powiatu nowogródzkiego, wspólną własnością  księżnej Barbary Sałamiareckiej i księcia Pawła Januszewicza Druckiego-Lubeckiego, szlachcica króla, który wraz z innymi majątkami sprzedał go Melchiorowi Snowskiemu Grawżyckiemu, witebskiemu kasztelanowi i jego żonie Barbarze Kłaczkównie.
• W 1588 r. Łuniniec – wieś powiatu Nowogródzkiego, własność Melchiora Snowskiego- Grawżyckiego i  Barbary Kłaczkowny – kasztelanowej witebskiej, która przekazała ją żonie Mikołaja Narutowicza –  Barbarze Kuncewiczówej – ziemskiej podskarbnej pisarza WKL; we wsi znajduje się osiedle, cerkiew, stodoła, 75 chłopów – denników na czele ze starcem i siedem chłopów-ogródników.
• W 1595 r. Mały Łuniniec – wieś, majątek powiatu nowogródzkiego, własność Barbary Kuncewiczówny, przygraniczny  konflikt z Symonem Charlińskim, ograniczenie.
• Przed 1600 r. Barbara Jakubowna Kuncewiczówna przekazała Łuniniec Jakubowi Kuncewiczowi – chorążemu Grodzieńskiemu i jego żonie Bogdanie Fursownie, ograniczenie.
• W roku 1617 Jakub Kuncewicz wraz ze swoim synem Mikołajem sprzedali Łuniniec i Dziatłowicze Konstantinowi Dołmatowi.
• W 1620 r. w miejscowości Łuninec 122 włoki ziemi. Jednak szczególną cechą tego majątku były duże chłopskie działki ziemi – zwykle nie pół-włoki, a cała włoka. Osiedle w Łunińcu składało się z trzech części, które miały odrębne nazwy: Lubożerdzie, Zjeły i Jasinówka. W pierwszym było 62 włoki i 44 ogródków (działek), druga miała 14 włok i trzecia – 2 włoki i 9 ogródków. 5,5 włók było pustych, 2 – należały do cerkwi. Razem w Łunińcu było 127 gospodarstw. Z 1 włoki należało płacić podatek w wysokości 160 groszy. Zachowała się i zwykła danina (dziakło) w wysokości 1 miednicy miodu o pojemności 28 kwart, beczki żyta i owsa, 3 kurczaki i 10 jajek rocznie.
• W okresie między 1622 a 1625 rokiem wybudowano klasztor Przemienienia Pańskiego, którego własnością razem z wioskami Dziatłowicze i Meleśnica stała się wieś Łuniniec z jej mieszkańcami.
• W 1762 r. wdowa po Józefie Druckim-Liubeckim, czeladniku powiatu Orsza, Wiktoria Skirmunówna i syn Franciszek mieli sprawę sądową przeciwko klasztorowi Dziatłowickiego. Poddani książąt ze wsi Łunin i Wulka cierpieli urazy ze strony poddanych klasztoru  z Małego Łunińca.

1793 rok – Drugi rozbiór Rzeczypospolitej. Łuniniec w składzie Imperium Rosyjskiego.

• W 1793 r. Łuniniec nadal pozostawał w posiadaniu klasztoru Dziatłowickiego, stał się częścią powiatu pińskiego w obwodzie mińskim.
• W 1795 r. było tu 75 gospodarstw domowych i 624 mieszkańców (według innych źródeł – 73 gospodarstwa domowe i 312 „dusz rewizyjnych”, czyli mężczyzn). Stopniowo liczba ludności rosła.
• Dla mieszkańców Łunińca, których w 1842 r. sprowadzono do kategorii chłopów (tj. ich właścicielem zamiast klasztoru Dziatłowickiego mianowany skarb Państwa), istniał obowiązek wykonywania określonych obowiązków. W 1845 r. ludność obu płci osiągnęła 714 osób, wszyscy Białorusini. Gospodarstw było pełnych 90 i niepełnych 2. Za przydzielone działki chłopi wykonywali (zgodnie z inwentarzem Łunińca za lata 1843 i 1845) następujące obowiązki: „Dni pracy w tygodniu dla chłopów 2 dni dla mężczyzn i 2 dni dla kobiet”. Od wszystkich chłopów co najmniej 14144 dni w roku ciągłych i 8736 dni pół-ciągłych w roku. W ciągu roku od wszystkich chłopów wymagano 2057 dni ciągłych i 1630 półciągłych, co dotyczyło dziennej ochrony majątku, ponadto chłopi odrabiali powinność budowlaną w razie potrzeby… Następnie, w zależności od potrzeby, ściąga się powinność od każdego gospodarstwa domowego przez co najmniej 6 dni w roku. „Ponadto, z tamtejszych chłopów zbierano podatek cerkiewny. Aby ułatwić zbieranie podatków i wykonywanie powinności, administracja majątku praktykowała wzajemną porękę, którą potwierdzano w postaci wyroku podczas zgromadzenia. Na przykład tekst takiego wyroku z dnia 22 września 1852 roku był następujący: „Ręczymy się wzajemnie, że będziemy dokonywać płatności dochodu do skarbu w odpowiednim czasie i wysokości”. Powinności obowiązywały do lat 60 XIX wieku, po reformie chłopskiej 1861 roku stopniowo je anulowano.
• Asystent państwowego lustratora Jakowicki sporządził (w 1858) opis jakości i żyzności miejscowej gleby: „W glebach wioski Łuniniec od 70 do 80% drobnego piasku z niewielką częścią humusu, landszaft jest równy i niezabezpieczony od północnych wiatrów, jet przeważnie mokro”. Okoliczne miejsca są zalesione i bagniste. „Pokosy są w większości bagienne wśród krzewów, wzdłuż brzegów rzek i zalewa ich powódź… z naturalnych zasobów rolnych uprawiają głównie żyto i grykę; owies i jęczmień są wysiewane dość w niewielkich ilościach … Zasiewa się na dziesięcinę ziemi uprawnej o przeciętnej kategorii 7, a gorszej 5 czwórek. Plonu zbiera się na przeciętnej glebie 2 1/2, a na cienkiej – 1 1/2 ziaren…. Ogólnie rzecz biorąc, ziemia jest bardzo mało urodzajna, chłopi są w stanie nawozić zaledwie ogrody, a z ziemi uprawnej około jednej dziesiątej upraw ozimych… Chłopi, oprócz rolnictwa, angażują się w spławie  rzekami i kanałami. Ich stan jest przeciętny”.

• Na początku lat 80-tych XIX wieku we wsi było tylko około 60 domów.
• W 1884 r. „Łuniniec – duża wieś w ujeździe pińskim, w pierwszym okręgu policji, położony około drogi, która prowadzi z Łunina do Kożangródka. Według starożytnego podziału, ma on 91 domów, cerkiew, 355 mieszkańców, obszar jest bardzo głuchy, bezludny, poleski. Ziemia (grunty) jest piaszczysta, bogata w łąki. Teraz jest własnością państwową, wcześniej wieś należała do klasztoru prawosławnego w Dziatłowiczach. W ramach nowego projektu ma być wzniesiona stacja kolejowa łącząca Łuniniec z Mozyrzem, Rzeczycą i Homlem”.
• W latach 1884-86, w związku z budową Kolei Poleskiej, około kilometra od wsi powstał duży węzeł kolejowy. Wraz z rozpoczęciem budowy linii kolejowej Homel-Brześć pojawiło się wielu pracowników kolei. Wcześniej chłopi z Łunińca udawali się do najbliższego Kożangródka, aby sprzedawać produkty rolne i kupować sprzęt rolniczy. Ale od tamtej pory, żeby obsługiwać dużą liczbę budowniczych kolei, Żydzi z Kożangródka – rzemieślnicy i kupcy – przyjeżdżali z różnymi towarami. Ale nie mieli prawa tam nocować, nie mówiąc już o prawie do pozostania na dłużej, więc wieczorami wracali do swojego miasta. W Łunińcu nie było jeszcze szpitala i domu modlitwy, cmentarza, dlatego część życia Żydów obracała się wokół Kożangródka.

Więcej Żydów pojawiło się tutaj po budowie kolejowego odcinka Baranowicze-Sarny. Most kolejowy został zbudowany 10 km na południe od Łunińca. Z powodu warunków panujących na bagnach, roboty budowlane trwały przez lata, wykonywali prace tysiące robotników z odległych regionów Rosji. Dobrze im płacono, dlatego zaczęli tam wracać Żydzi nie tylko z Kożangródka, ale również z Lachwi, Dawidgródka, Pińska, aczkolwiek mieszkać w mieście Łuniniec wciąż nie mieli prawa.

Jak opowiadają starzy mieszkańcy Pińska, inżynierzy, którzy budowali drugą linię Baranowicze-Sarny, zaproponowali Żydom ugodę: za dużą kwotę pieniędzy byli oni gotowi puścić kolej przez Pińsk, żeby właśnie Pińsk, a nie Łuniniec stał się stacją węzłową. Ale pińscy Żydzi rozważali, że gdyby istniał plan budowy linii kolejowej przez Pińsk, to i tak by puścili tam kolej bez łapówek. Nie mogli uwierzyć, że głucha wioska Łuniniec zamieni się na stację węzłową. Okazało się, że inżynierowie mieli rację.

Społeczeństwo żydowskie zaczyna się rozwijać. Żydzi zaczynają budować domy, synagogi, łaźnię, cmentarz. Wszystko to było robione za środki żydowskiego społeczeństwa w Kożangródku, które zmniejsza się z roku na rok. Pracownicy, kupcy przenoszą się do Łunińca. Ale Łuniniec należy do chłopów. Żydzi budują swoje domy na wynajmowanych ziemiach przez okres do 12 lat, a po ich rozwiązaniu muszą przedłużyć odpowiednią umowę. Jest to bardzo kosztowne, zwłaszcza jeśli chodzi o tereny publiczne. Ale to nie stanowiło przeszkody dla Żydów. Ich liczba w Łunińcu nadal rosła.

• W 1886 r. Centralny Komitet Statystyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zebrał informacje o Łunińcu w specjalnym kwestionariuszu dla osad pozamiejskich (badanie przeprowadzono w przeddzień spisu ludności z 1897 r.). Według niego, wieś Łininiec była położona na ziemiach Łuninieckiej wspólnoty chłopskiej w powiatu Łuninieckiego, pierwszego stanu powiatu pińskiego w guberni mińskiej, w pobliżu stacji kolei Poleskich o tej samej nazwie.

W 1897 r. w Łunińcu było 586 domów, z których 4 były kamienne, 3185 mieszkańców (według innych źródeł było 3167 mieszkańców, 855 gospodarstw domowych), „licząc tysiąc i więcej robotników w warsztatach kolejowych”, prawosławnych 2512, Żydów 293, mężczyzn 1674, kobiet 1493. Był tam kościół, żydowski dom modlitwy, szkoła ludowa i kolejowa, kolejowa poczekalnia medyczna, sklep z pieczywem, 19 punktów handlowych, karczma, trzy tawerny, cztery lokale do picia. W warsztatach kolejowych w 1900 roku pracowało 239 pracowników.

Wzrost liczby ludności, liczby budynków i przedsiębiorstw postawił kwestię nadania osiedlu Łuniniec statusu miasta do porządku obrad.

Nie jest przypadkiem, że w 1898 roku gubernator Mińska (podanie do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rosji nr 1145 z 15 czerwca) podał petycję „O konieczności i możliwości wprowadzenia systemu miejskiego zgodnie z przepisami ustawy o miastach z 1892 roku w nie mającej takiego systemu miejscowości Łuniniec”.

W gubernialnym Mińsku i stolicy imperium w Petersburgu bardzo popierano przekształcenie Łunińca na miasto. Ale nieoczekiwanie rozwiązanie tej kwestii utknęło i przeciągnęło się przez lata i nie zakończyło się sukcesem.

Okazało się, że skoro Łuniniec znajdował się na ziemiach byłych państwowych chłopów, wymagana była zgoda całej społeczności wiejskiej. Taką zgodę otrzymano dopiero w styczniu 1901 r. Werdykt był następujący:

„… z 75 gospodarzy, którzy 16 stycznia 52 osoby spotkali się na posiedzeniu Zarządu powiatowego w Łunińcu  … jednogłośnie zdecydowali: wyrazić chęć zorganizowania administracji gminnej w Łunińcu”. Jednak 12 sierpnia tego samego roku odbyło się nowe posiedzenie: „Mieszkańcy wsi zebrali się w ilości 75 gospodarzy i 67 osób, 66 osób głosowało przeciw 1 osoby, która była za nadanie Łunińcu statusu miasta”.

Wyjaśniając okoliczności pierwszego spotkania, okazało się, że „zarówno przed, jak i po tym wyroku, Żydzi, którzy przybyli do wioski z osiedla Łuniniec, częstowali każdego z członków spotkania wódką, nagradzali pieniędzmi w wysokości 50 kopiejek lub więcej, a popijawa była organizowana zarówno przed, jak i po jej sporządzenia werdyktu, ponieważ przed było wypito 1/4 wiadra, a po sporządzeniu – wiadro wódki”. W wyniku przewodniczący rządu został ukarany grzywną w wysokości 5 rubli. (Z roczną opłatą w wysokości 60 rubli.) I nadanie Łunińcu statusu miasta nie miało miejsca.

 Uwaga: historia ta miała ciąg dalszy. Powiat Łuniniecki z centrum w Łunińcu był utworzony Rozporządzeniem Zarządu Terenów Przyfrontowych i Etapowych 07.11.1920 r. Status miasta Łuniniec otrzymał w 1921 r. W latach 1921-1929 toczyła się sprawa o przyłączeniu wsi Łuniniec do miasta Łuniniec gromady wsi Łuniniec Gminy wiejskiej Łunin przeciwko Radzie Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej. Ostateczne połączenie miasta i wsi Łuniniec odbyło się dopiero na podstawie Wyroku Sądu Najwyższego II Rzeczypospolitej od 22.11.1928 roku.

Jednocześnie z rozwojem stacji, na przełomie wieków powstały nowe dzielnice kolejowe Łunińca – Zalesie (na terenie działek chłopskich i krzewiastych torfowisk, w których osuszono drenaż,  funkcjonują kanały melioracyjne do naszych czasów) i Bochodowo (na piaszczystym wzgórzu na północ od Zalesia). Jednak przede wszystkim elementy architektury krajobrazu zastosowano dla zagospodarowania obszaru bezpośrednio w okolicy stacji kolejowej. Znawca historii Łunińca Lew Kołosow zebrał istotne materiały na ten temat. Zauważa, że jednocześnie z budową stacji, zbudowano duży jednopiętrowy dworzec. Na platformie i po przeciwnej stronie jako dekorację posadzono świerki i drzewa jałowcowe w beczkach. Na placu przydworcowym znajdował się mały skwer.

Zachowało się również wiele źródeł historycznych, które świadczą o warunkach mieszkaniowych, życiu codziennym, wynagrodzeniach i czasie wolnym pracowników kolei w Łunińcu. Oto cytat z jednego z tych dokumentów z początku XX wieku:

„Za dworcem – osiedle kolejarzy. Obszar jest bagnisty. Budynki mieszkalne zbudowane są z biednego lasu, zlokalizowanego na nieprzejezdnych ulicach bez chodników i oświetlenia, często w odległości 2 wiorst od stacji. Około 400 pracowników z 1 tysiąca mieszkają w prywatnym mieszkaniach. Miesięczny czynsz wynosi od 3 rubli 80 kopiejek do 10 rubli”.

 

 

1917 -1920. Kronika. Walki o Łuniniec. Zwycięstwo Wojska Polskiego.

• 9 lipca gazeta „Dziennik Chłopski”donosiła, że w Łunińcu odbyło się „zgromadzenie wiejskie, które postanowiło na kilka dni przekazać budynek straży pożarnej, w której wcześniej mieściło się kino, do zjednoczonej Rady Deputowanych Chłopskich, Żołnierzy i Robotników, w celu zorganizowania w niej tymczasowego Domu Ludowego. W niedzielę 2 lipca zorganizowano dwa wykłady: 1. „Na temat celów i zadań Domu Ludu”; 2. „O wyborach do Konstytuanty” (czytał socjaldemokrata S.S. Dokuczajew)

 

 

• 11-12 listopada w Domu Ludowym odbył się pierwszy zjazd Rady Pińskiego ujazdu (Pińsk był wówczas okupowany przez Niemców).
• 18 lutego 1918 r. wojska niemieckie rozpoczęły ofensywę na Białorusi, w krajach bałtyckich i na Ukrainie. W warunkach, gdy stara rosyjska armia rozpadła się,a nowa, Czerwona Armia, jeszcze nie istniała, oddziały Kaisera prawie nie napotykały oporu. Pierwszego dnia weszli do Łunińca.
• „Na Ukrainie w marcu 1917 r. utworzona ukraińska Centralna Rada, która rozszerzyła swoją władzę na terytorium linii Łuniniec-Homel. Oddziały niemieckie i petlurowcy wydali rozkazy o surowym karaniu osób, które nie zastosowały się do ich rozkazów. Transporty zaczęły iść koleją na zachód z żywnością, surowcami, innymi wartościami skradzionymi przez Niemców, a u wieśniaków zabierano bydło i zboże.

 

 

 

• 16 listopada 1918 r., gdy armia niemiecka zaczęła wycofywać się z okupowanych ziem, SNK postanowił wysłać tam swoich przedstawicieli, żeby nie dopuścili do wywiezienia broni dawnej armii cesarskiej.

• 01.1919 do Łunińca przybył Aleksander Nikolajewich Iljin, przedstawiciel Centralnego Komitetu RKP(B).  Na spotkaniu komitetu żołnierzy niemieckich zażądał ewakuacji ich dywizji z linii Kalinkowicze-Łuniniec w ciągu dwóch dni. Niemcy zgodzili się przekazać do Łuninieckiego komitetu rewolucyjnego tabor kolei, cały sprzęt, a także duże magazyny byłej armii cesarskiej. Cały majątek był strzeżony przez rotę komunistyczną utworzoną 3 stycznia w ilości 250 osób.
• 8 stycznia 1919 r.jednostki 153 pułku 17 Dywizji Piechoty Armii Czerwonej wkroczyły do Łunińca i zajęły go, a pierwszy transport czerwonych przeszedł przez Łuniniec o godzinie 17.
• 15.01 po wkroczeniu oddziałów Armii Czerwonej do Łunińca,delegacja niemiecka zażądała, żeby żołnierze Armii Czerwonej wyzwolili miejsce dla przejścia kolejnych 50 000 żołnierzy z Homla. Niemcy otworzyli ogień, raniąc trzech i aresztując kilka osób z Komunistycznego oddziału. Incydent został wyczerpany po negocjacjach. Zgodnie z umową stacja została uznana za neutralną, a wieś miała podlegać Komitetowi Rewolucyjnemu. Strona niemiecka przeprosiła, uwolniła aresztowanych, oddała broń. Komitet Rewolucyjny zażądał zapłacenia rannym 90 tysięcy rubli.
• Dzień przed tym do Łunińca przybyły transporty z całym składem osobowym 152 Pułku Piechoty pod dowództwem J.W. Szeka i S.K. Dergaczewa. 2 kompanie, batalionowa ekipa strzelców z karabinów maszynowych i 2 armaty polowe zostały wysłane koleją, by pomóc rebeliantom. Ten oddział miał objąć Łuniniec od południa w przypadku posunięcia wojsk Petlury.
• 01 do Łunińca z Baranowicz przybyło dowództwo i oddziały 2 brygady 17 Dywizji Piechoty (dowódca brygady – Czekatowski, komisarz – Kudriawcew).
• 02 do Łunińca przybyły 3 kompanie 145 Pułku Piechoty. Tutaj od 14.02 znajdował się 146 pułk z oddziałami zwiadowców, łączeniowców, sprzętem itp. Stamtąd wysłano ich koleją do okolicy Saren, by walczyli przeciwko wojsku Petlury i hajdamakom.
• 03 powstało istotne zagrożenie dla „czerwonych” na skrzyżowaniu kolejowym Łuniniec od południa, gdzie 146 pułk, zdemoralizowany przez śmierć dowódcy i zmęczenie, i 21 pułk Wołyński, w którego szeregach byli partyzanci, odmówił zajęcia pozycji i opuścił Sarny, a od zachodu, gdzie wielkie siły polskich legionistów przybyli do Pińska, którego już nie było czym bronić.
• 03. Poranny pociąg, który opuścił Pińsk i wyruszył do Łunińca, został ostrzelany przez polski oddział 8 wiorst od Pińska. Dwie godziny po incydencie Wojsko Polskiezajęło Pińsk.
• 03-03.04.1918 żadnych aktywnych działań nie podejmowano: cała nizina Poleska została zalana wodą. Pierwszy batalion został wysłany do Hancewicz, aby chronić podejścia do węzła łuninieckiego od strony Baranowicz.
• 03 w Dawidgródku odbyło się powstanie byłych carskich oficerów, którzy zjednoczyli wokół siebie część ludności przeciwko władzy radzieckiej.
• 04. 17 dywizja bolszewików na kierunku Łuninieckim została zastąpiona przez 8-mą.
• 04 wojska Petlury zaczęłysię wycofywać. Zostawili Stolin, st. Horyń, m. Dubrowicę. Ich plany dołączenia Łunińca i całego białoruskiego Polesia do tzw. „Ukraińskiej Republiki Ludowej” nie zostały zrealizowane. Ale zanim odeszli, wysłali ultimatum do grupy Łuninieckiej wojsk radzieckich: „… wasza sytuacja jest beznadziejna. Proponuję powstrzymać zbrojną walkę z Ukraińską Republiką Ludową od 11 kwietnia, oddać wszelką broń … Ukraińskiemu dowództwu … pozwolić  naszym jednostkom zająć Łuniniec. Ataman (podpis nieczytelny), tymczasowy kwatermistrz, pułkownik Stecki. „Sowiecka komenda w Łunińcu nie dała żadnej odpowiedzi na to „ultimatum” i zwiększyło nacisk na jednostki Petlury”.
• 05. Oddziały Wojska Polskiego zastąpiły wojska Petlury na podejściach do Łunińca z południa i południowego zachodu. Jednak kiedy dowiedzieli się, że rzucono przeciwko im 150 żołnierzy z rezerw 64 pułku, 150 legionistów z armatą, wycofali się poza rzekę Styr, wysadzając most przez rzekę.
• Przeciwko 1 brygady 8 Dywizji Strzelców Armii Czerwonej działały dobrze uzbrojone 22 i 34 pułki piechoty Wojska Polskiego, 250 rosyjskich białych gwardzistów, cztery szwadrony kawalerii i flotylla rzeczna składająca się z sześciu uzbrojonych łodzi i pontonów. W Pińsku Polacy mieli ciężkie armaty, wielu żołnierzy, zaopatrzenie gwarantowane przez przedstawicieli amerykańskich i francuskich misji.
• 12 czerwca Polacy zaatakowali pozycje sowietów we wschodniej części powiatu pińskiego, o czym poinformował dowódca 66 pułku ze stacji Łowicza, ale musieli się wycofać. Wieczorem 15 czerwca jednostki 66 pułku ponownie zajęły Łogoszyn, skąd przeciwnik wycofał się bez walki.
• W rozkazie operacyjnym dla 1 brygady z dnia 16:06:19 r. odnotowano, że brygadzie  rozkazano zmienić 3 brygadę w okolicy Hancewicz, wzmocnić pozycje wzdłuż kanału  Ogińskiego i Jasiołdy oraz zająć mosty przez Prypeć i węzeł Łuniniecki. Według tego rozkazu, zabroniono im dopuścić do linii demarkacyjnej z Polakami mieszkańców i uchodźców, ponieważ dowódca 64 pułku meldował: „Wielu pracowników kolei i osób jadą pociągiem do miejsca wydawania przepustek, a następnie przedostają się na drugą stronę linii demarkacyjnej, rozpowszechniają informacje o miejscach postoju naszych jednostek, wielu z nich to spekulanci … To nie do przyjęcia … Wśród uchodźców jest wielu szpiegów”.
• Z Warszawy przez Pińsk wojska przerzuca się na front koleją, przyjechał generał Galler. W Pińsku działała „Liga Rosyjskich Oficerów”, która rekrutowała wolontariuszy.
• 20 czerwca polski samolot zrzucił bomby na stacji Łuniniec i ostrzelał  wojska z karabinu maszynowego – wśród żołnierzy Armii Czerwonej były ofiary.
• 27 czerwca polski dezerter poinformował o polskich jednostkach w Pińsku, wymienił ulice, na których się znajdowały. Dowodził tymi jednostkami generał Listowski. W tym samym miejscu utworzono oficerski oddział białogwardzistów, w którego szeregach byli rebelianci z wojska M. Strakopytowa, którzy nosili szare niemieckie i żółte amerykańskie mundury.
• Jednostki WojskaPolskiego, wzmocnione świeżymi oddziałami, 2 lipca samodzielnie rozpoczęły ofensywę w niektórych kierunkach; starcia rozpoczęły się w pobliżu wsi Płotnica, Stachowo, Gorodiszcze, Łyszcza, jednostki czerwone poniosły straty. Na odcinek frontu w okolicach Łogiszyna z Pińska skierowano rosyjski oddział oficerów i zwolenników M. Strakopytowa (około tysiąca osób). W następnych dniach Polacy podejmowali ofensywę, opanowując Płotnicę, Stachowem i Łyszczą. Polacy zbliżyli się do Hancewicz, na południe od Prypeci zajęli stację Goryń i miasto Stolin. Polskie samoloty bombardowały pozycje Armii Czerwonej. Jej żołnierze byli wyczerpani walką, oprócz tego duch bojowy w oddziałach partyzanckich był bardzo niski. Część 1 brygady partyzanckiej Armii Czerwonej kazano nawet rozbroić, aby nie szerzyć paniki.
• Łuniniec został zaatakowany przez 22, 34 i 35 pułki piechoty, 4 pułk Ułanów, oddział rosyjskich oficerów i rezerwę 3 pułku ułanów. Wszystkie jednostki były dobrze uzbrojone. Generał Listowski, który dowodził ofensywą, rozkazał opanować Łuniniec nie później niż 6-7 lipca.

• Łuniniec został opuszczony przez wojska bolszewickie rano 10 lipca 1919 r., jednostki Wojska Polskiego weszły do miasta.

  

W tym samym czasie Polacy zajęli Turów.

• 5 sierpnia Polacy wzięli Kleck, po walkach z 65 pułkiem w dniach 6-13 sierpnia –Słuck, ruszyli stamtąd do Żytkowicz.
• Jednak na pozycjach wzdłuż rzeki Łań front ustabilizował się na jakiś czas. Mieszkańcy powiedzieli, w okolicy pojawiło się wielu poznańskich Polaków, do Łachwy przybył pułk hajdamaków, zaczęła się rekrutacja do pułku z inteligencji i pułku rosyjskich oficerów. Pińsk odwiedził Piłsudski.
• 13 sierpnia 1919 r. dowództwo 66 pułku Armii Czerwonej przeniosło się z Miszczewicz do Żytkowicz, gdzie stacjonował także 64 pułku. 66 pułk zajmował pozycje wzdłuż rzeki Słucz, a 64 pułk – wzdłuż Prypeci od Wilczy do Turowa. 18 sierpnia kompania, która wciąż utrzymywała most kolejowy przez rzekę Słucz, wycofała się za rzekę i most został wysadzony w powietrze. W tym samym dniu rozpoczęła się ewakuacja stacji Żytkowicze.
• 19 sierpnia 1919 r. Armia Czerwona opuściła ostatni odcinek terytorium obecnego rejonu łuninieckiego.

  

• Jesienią 1919 roku w Mikaszewiczach odbył się trzeci etap z radziecko-polskich negocjacji (pierwszy odbył się w Moskwie, drugi –w Białowieży). Negocjacje rozpoczęły się 9  października. Strona radziecka była reprezentowana przez Juliana Marchlewskiego, znanego polskiego rewolucjonistę i publicystę, a po stronie polskiej – przez hrabiego Kosakowskiego i adiutanta J. Piłsudskiego kpt J. Bernera, który przybył w dniu 16 października. Formalnie były to negocjacje delegacji Czerwonego Krzyża. Omówili zaprzestanie działań wojennych, wzajemne wycofanie wojsk, wymianę więźniów, powrót uchodźców, itd. Ale strony nie osiągnęły porozumienia. 10 listopada Marchlewski udał się do Moskwy, aby zgłosić się do Lenina. 14 listopada Biuro Polityczne RKP (b) postanowiło zrezygnować z polskiej propozycji. 9 grudnia negocjacje zostały przerwane, a 14 grudnia delegacje opuściły Mikaszewicze. W rzeczywistości oddziały Wojska Polskiego w okresie 9 października – 14 grudnia 1919 r. dały Rosji radzieckiej w ekstremalnie trudnych warunkach (ofensywa Denikina i Judenicza) dwa miesiące „wypoczynku” na froncie zachodnim.
• W lipcu 1920 r. siły Armii Czerwonej na Białorusi rozpoczęły ofensywę. Na Polesiu z Rzeczycy przybyła grupa Mozyrska Tichona Chwiesina (szef sztabu –Vladimir J. Klimowskich) w składzie 57 Dywizji piechoty, 139 Brygady 47 Dywizji strzelców, Konsolidowanego Oddziału Rezerwowej Armii Republiki, Północnej Grupy Ekspedycyjnej, 1 oddziału partyzanckiego, Oddział Antonowski, 24 Dywizja strzelców. Grupa opanowała Mozyrz i Kalinkowicze. Rano 11 lipca, 1 dywizjon strzelców wszedł do Petrykowa, a wieczorem kanonierka „Pagubnyj” (dawniej parowiec „Dorotea”) wysadziła szwadron kawalerii oddziału desantowego Flotylli Dnieprowskiej) 15 lipca wspólnie opanowali Turów, dokąd przybyła kanonierka i patrolowiec „Patron”. 16 lipca dywizja zajęła wieś Semigostycze. Żytkowicze zostały zajęte przez 510 pułk piechoty już 11 lipca. W ten sposób oddziały Wojska Polskiego i białoruskie oddziały Bułak-Balachowicza wycofali się na terytorium powiatu Łunineckiego.
• 16 lipca północne oddziały ekspedycyjne zajęły Mikaszewicze. Tutaj jego dowódca M. Guber-Gryc i komisarz wojskowy Alistratow otrzymali rozkaz o ofensywie w kierunku Łunińca. W tym samym czasie dowódca 170 Brygady Chołodow, który już stacjonował w Sitnicy wraz ze swoim sztabem, wydał ten sam rozkaz swoim pułkom 510 i 508 (brygada była częścią 57 Dywizji Piechoty). Rano 18 lipca, po ciężkiej bitwie, Armia Czerwona przekroczyła rzekę Lań, zdobyła Mokrowo i Sinkiewicze. Tego samego dnia kanonierka i statek patrolowy Armii Czerwonej dotarły do mostów Wolańskich (na południe od Łunińca), ale Polacy, pozwalając swoim statkom na ich przejazd, wysadzili mosty i zablokowali kanał – marynarze Armii Czerwonej musieli się zatrzymać. 19 lipca z przyczyny zniszczonych mostów kanonierka Pagubnyj stoczyła pojedynek artyleryjski z podobnym okrętem nieprzyjaciela. 18 lipca 510 pułk zajął Jeziornicę, a następnego dnia 508 pułk wkroczył do Diatłowicz (następnie oddziały 510 i 511 pułków dotarła również do Dziatłowicz, Bostynia i Lusina). 1 Antonowski oddział partyzancki przeniósł się przez Rakitno do Łunińca. 19 lipca na południe od Prypeci został zajęty Widzibór.
• 20 lipca 1920 r. 1 Antonowski oddział partyzancki, a następnie inne oddziały wkroczyły do Łunińca.
• 21 lipca ostatnią osadę rejonu Łuninieckiego, wieś Bogdanówka zajęła Armia Czerwona. 26 lipca został zajęty Pińsk.
• O tych wydarzeniach wspomniano w księdze S.S. Kamieniewa „Uwagi na temat wojny domowej i budownictwa wojskowego. Wybrane artykuły” (Moskwa, 1963), Kamieniew zauważa, że Łuniniec został opanowany 18 lipca 1920 roku (w rzeczywistości 20 lipca).
• W sierpniu 1920 r. Odbył się „Cud nad Wisłą” – armia polska nie tylko utrzymała Warszawę, ale również rozpoczęła ofensywę. Armia Czerwona wycofała się z Białorusi z ciężkimi stratami. W tym samym czasie panował chaos, poszczególne regimenty i dywizje traciły ze sobą kontakt.
• 3 października 1920 r. Łuniniec ostatecznie zajęły oddziały Białoruskiej Ochotniczej Sprzymierzonej Armii Gen. Bułak-Bałachowicza.

  

          Rozpoczął się okres Drugiej Rzeczypospolitej w historii ziemi Łuninieckiej.

 

Autor: Michaił Spirynodow, Eduard Sawicki, Lew Kołosow, Iwan Krawcow

Opracowanie i tłumaczenie: Światosław Janoczkin