Kapitan Nemo, słynny bohater romansu fantastycznego „20 tysięcy mil podmorskiej żeglugi”, w wersji pierwotnej był Polakiem, powstańcem styczniowym, zesłanym na Syberię.
„Polski arystokrata, którego córki zostały zgwałcone, żona zabita uderzeniem siekiery, ojciec zmarł pod knutem, Polak, którego wszyscy przyjaciele zginęli na Syberii i którego narodowość znika z Europy pod rosyjską tyranią” – tak Juliusz Verne charakteryzuje bohatera swej nowej książki w liście do swojego wydawcy Pierra-Jules Hetzla.
To właśnie Hetzel sprzeciwił się temu, by główny bohater był Polakiem, walczącym z imperialistyczną Rosją. Z jednej strony obawiał się, że mogłoby to pogorszyć wizerunek Rosji w oczach europejczyków. Prawdopodobnie pogłoski o powstającej powieści Verne’a doszły do ambasady Rosji w Paryżu, co wywołało wielki niepokój, gdyż te dwa państwa właśnie budowały przyjacielskie stosunki dyplomatyczne. Z drugiej zaś strony, Hetzel dobrze rozumiał, że to właśnie Rosja jest jednym z największych rynków zbytu, a wątek „polski” z pewnością znacznie zmniejszyłby sprzedaże książki w tym kraju.
Dyskusja na temat narodowości Kapitana Nemo zakończyła się kompromisem pomiędzy autorem i wydawcą – Verne postanowił nie ujawniać narodowości głównego bohatera ani powodów, dla których walczy o wolność i sprawiedliwość. Dopiero w kolejnym romansie „Tajemnicza wyspa” dowiadujemy się, że Kapitan Nemo jest Hindusem i nazywa się książe Dakkar.
A jednak z listów Verne’a wynika, że pierwowzorem Kapitana Nemo miał być polski powstaniec styczniowy.
Być może nie jest to przypadek, że w kajucie legendarnego wynalazcy i podróżnika przetrwał portret Tadeusza Kościuszki z napisem „Finis Poloniae!”.
Kolejną ciekawostką jest fakt, iż pomysł napisania książki o podwodnym podróżniku podrzuciła Verne’owi George Sand– pisarka i przyjaciółka słynnego polskiego kompozytora i pianisty Fryderyka Chopina, który ciężko przeżywał stłumienie powstania listopadowego na Ojczyźnie. Być może to właśnie dzięki Chopinowi widzimy na pokładzie „Nautilusa” organy, które są nieodłącznym atrybutem kościoła i kultury europejskiej.
A jednak, bez względu na pochodzenie i narodowość, Juliusz Verne stworzył niesamowitą postać – odważnego podróżnika i wynalazcę, walczącego o wolność i sprawiedliwość na ziemi. Kapitan Nemo jest bohaterem ponadczasowym i ponadnarodowym. Jest symbolem całej epoki. Dlatego nawet dziś, w XXI wieku, z taką ciekawością i zachwytem czytamy o przygodach legendarnego Kapitana.
Anna Godunowa
Powiązane artykuły:
