Michał Borejsza (1817–1884) – szlachcic powiatu prużańskiego, jeden z inicjatorów ruchu antyrosyjskiego przed powstaniem lat 1863–1864.
Michał Borejsza urodził się w 1817 roku w rodzinnym majątku rodu Borejszów – Międzylesie.
Jego ojcem był Paweł Borejsza, marszałek szlachty guberni grodzieńskiej, a matką Maria Krasicka. Michał był jedynym synem w rodzinie i najstarszym z rodzeństwa. Jego młodsze siostry to Flora i Józefa Teresa Borejsza.
Po śmierci ojca majątek Międzylesie wraz z folwarkami i uroczyskami należącymi do posiadłości przeszedł na własność Michała. Na początku lat 60. XIX wieku areał ziem majątku Mieżlesie wynosił 2292 dziesięciny.
Około 1850 roku Michał Borejsza ożenił się z Heleną Reytan, wnuczką Michała Reytana (brata Tadeusza Reytana). Z małżeństwa tego urodziło się troje dzieci: Wojciech, Stefania i Jadwiga Borejszowie.
W latach 60. XIX wieku Michał Borejsza pracował w administracji prużańskiej jako rejestrator kolegialny przy opiece szlacheckiej, a także był kandydatem I posterunku do funkcji sędziego pokoju na zjeździe mirowym w 1862 roku. Jego poglądy polityczne były sprzeczne z polityką władz carskich prowadzoną na tych ziemiach – utrzymywał kontakty z tajnymi organizacjami.
W 1862 roku, tuż przed wybuchem powstania styczniowego w styczniu 1863 roku, według relacji braci Pantelejmona i Iwana Szawczuków z Międzylesia, którzy usłyszeli te opowieści od starszych ludzi, Michał Borejsza zebrał w lesie swój oddział partyzancki.
We wrześniu 1863 roku Michał Borejsza zmuszony był udać się na emigrację.
Po ostatecznym stłumieniu powstania w 1864 roku, władze rosyjskie nałożyły areszt na majątek Międzylesie, a tamtejszą kaplicę rzymskokatolicką zamknięto.
Michał Borejsza wrócił z emigracji w 1866 roku, lecz – jak mówią starzy mieszkańcy – został zdradzony przez starostę Lejkowiczów z Uglanów, o nazwisku Serdziuk. Aresztowany i postawiony przed sądem wojskowym w Grodnie, został skazany na 3 lata katorżniczych prac i zesłanie do guberni ołonieckiej. Wyjechał tam w 1868 roku wraz z żoną i dwójką dzieci, żyjąc pod nadzorem policji.
Nie odbył jednak całego wyroku – w archiwach znajduje się list gubernatora grodzieńskiego z 30 września 1867 roku, w którym informuje on, że „ziemianin powiatu prużańskiego Michał Borejsza został uznany przez sąd wojenny za winnego przygotowywania wieśniaków do udziału w zbrojnym powstaniu oraz uczestnictwa w demonstracji politycznej”. Dalej w liście zaznaczono, że jego udział w powstaniu był niewielki, dlatego można go przedterminowo zwolnić.
W lutym 1870 roku Borejsza został uwolniony i opuścił gubernię ołoniecką. Rodzinny majątek został sprzedany, ale kaplicę w Międzylesiu udało się odzyskać.
Michał Borejsza zmarł 10 kwietnia 1884 roku w majątku Paulinów.
Opr. red.
Powiązane artykuły:
