Pałac „Mur” można uznać za pierwsze pińskie muzeum niepubliczne, gdyż w XIX wieku mieściła się w nim unikalna kolekcja sztuki.
O zachowaniu oryginalnej kultury poleskiej zaczęto myśleć na początku XX wieku. „W październiku 1909 r. członkowie Mińskiej Dumy Miejskiej W. Janczewski i inżynier M. Kuzniecow zwrócili się do kierownictwa miasta [Mińska – autor] z propozycją uzasadniającą konieczność utworzenia w mieście „Muzeum poleskiego”. W projekcie chodziło o zachowanie poprzez środki muzealne kultury materialnej i duchowej unikalnego regionu północno-poleskiego (powiatu mozyrskiego, turowskiego i pińskiego), wchodzącego w skład ówczesnej guberni mińskiej. W propozycji uzasadniano: „Polesie, które w większości wchodzi w skład ówczesnej guberni mińskiej, stanowi dużą krainę, charakteryzującą się samoistnymi cechami, wartymi poznania… Jednak z każdym rokiem lasy są coraz bardziej wycinane, bagna są osuszane, fauna Polesia staje się uboższa… Z powodu sprzedaży dużych folwarków drobnymi częściami dochodzi do napływu ludności nierodzimej. Lokalne cechy znikają, wygląd Polesia zmienia się coraz bardziej i wkrótce pozostanie tylko we wspomnieniach. Naturalnie pojawia się myśl o instytucji, która postawiłaby sobie za cel zbieranie i zachowanie dla potomności wszystkiego, co charakteryzuje współczesne Polesie”. Niestety ten pomysł nie został zrealizowany. Piński właściciel ziemski i wybitny działacz społeczny Czesław Mergentaler w 1910 roku wpadł na pomysł utworzenia w Pińsku muzeum. W 1913 r. ziemianie pińscy rozważali utworzenie już Muzeum Ziemi. Plany te przeszkodziła I wojna światowa.
Przyjmuje się, że pierwsze muzeum w Pińsku utworzył w 1926 znany historyk i badacz Polesia Roman Horoszkiewicz. Jednak pierwsze muzeum w mieście powstało w 1910 roku. Jego twórca, asceta oświaty na Pińszczyźnie Grzegorz Rusiecki w 1912 r. prosił ziemstwo powiatowe: „Na utrzymanie otwartego w Pińsku Centralnego Muzeum Pomocy Wizualnych – 200 rub.
Zasada wizualizacji stosowana w najszerszych wymiarach podczas nauczania powinna znaleźć miejsce w szkole podstawowej. Nasza szkoła podstawowa, dysponująca bardzo niewielkimi środkami na zakup pomocy dydaktycznych, z pewnością nie jest w stanie mieć pomocy wizualnych, które są tak niezbędne dla produktywności zajęć, a zatem jest konieczne stworzenie takiej instytucji, w której skoncentrowane byłyby najlepsze pomoce z przedmiotów szkolnych, z których uczniowie mogliby korzystać w razie potrzeby. Taką instytucją jest Pińskie Muzeum Centralne, którego początki sięgają 1910 roku i które przy przychylnym stosunku do niego ziemstwa mogłoby się znacznie rozbudować i mieć oddziały filialne przy szkołach na różnych krańcach powiatu.
W muzeum znajduje się obecnie: 25 modeli gipsowych do rysowania, 16 wypchanych ptaków, 180 obrazów z historii i geografii, modele narzędzi rolniczych, wzory rękodzieł miejscowych chłopów i inne”.
Ekspozycję muzeum zaprojektował brat inspektora, malarz Fiodor Rusiecki (1881-po 1940), który za to w 1911 roku otrzymał od kuratora Wileńskiego Okręgu Szkolnego nagrodę pieniężną w wysokości 200 rubli.
Oczywiście muzeum to różniło się od współczesnych muzeów: jego eksponaty można było nie tylko oglądać, ale także zabrać ze sobą do wykorzystania na lekcjach w szkołach i uczelniach. W tym czasie w wielu miastach Imperium Rosyjskiego powstawały muzea pomocy wizualnych. Zwykle znajdowały się one w budynkach szkół parafialnych lub ludowych. Tak więc w I szkole parafialnej w Pińsku mieściło się inne dzieło Rusieckiego – Centralna Biblioteka Nauczycielska. Można przypuszczać, że znajdowało się tam również muzeum. Naszym zdaniem ta szkoła parafialna mieściła się w przestronnym budynku dawnego Kolegium Jezuickiego. Ironią losu jest to, że właśnie w tym budynku znajduje się obecnie Muzeum Polesia Białoruskiego.
Aleksander Iljin
Powiązane artykuły:
