„Język polski jest w mojej duszy. Nie mogę ja go po prostu tak sobie skasować”
75-letnia Polka z parafii pod Równem (Ukraina), gdzie od lat 90. msza św. i inne nabożeństwa odprawiane są wyłącznie po ukraińsku.
„Żeby być Polakiem , trzeba się czuć Polakiem i polskość mieć w sercu. Niektórzy nawet języka polskiego nie znają, a Polskę kochają, a inni języka się nauczyli dla komercji, a serce za Polskę ich nie boli.”
Kobieta 68 lat obwód grodzieński, Białoruś (2003 r.)
Na Kresach Wschodnich I i II Rzeczypospolitej dziś należących do Białorusi i Ukrainy, większość wiernych Kościoła katolickiego obrządku rzymskiego od stuleci stanowi ludność utożsamiająca się z narodowością polską. Do lat 90. XX w. w liturgii Mszy św. obowiązywała łacina, natomiast w innych nabożeństwach (paraliturgia), w nauczaniu i w katechizacji od początku na wspomnianych ziemiach panował język polski. Z tego powodu powstała nazwa: „Kościół polski”, która dziś jest już tylko stereotypem. W północno-wschodniej części I RP panował język litewski, łotewski i polski. Gdy po Powstaniu Listopadowym (1830-1831) władze carskie na zajętych ziemiach Rzeczypospolitej zlikwidowały szkolnictwo polskie, Kościół katolicki z panującym w nim językiem polskim był bastionem polskości. Ponieważ stanowiło to zasadniczą przeszkodę w inkorporacji tych ziem do Rosji, władze carskie podjęły działania mające na celu jej likwidację . Profesor filozofii na uniwersytecie w Moskwie i znany publicysta Michaił Katkow (1818-1887) pisał w 1868 r., że język polski w kościołach oznacza polonizowanie („opoliacziwanie”) poddanych rosyjskich . W następnym roku powstał plan wprowadzenia języka rosyjskiego do kościołów katolickich w tzw. Kraju Zachodnim . Obejmował on dziewięć guberni: wileńską, kowieńską, grodzieńską, witebską, mińską, mohylewską, wołyńską, podolską i kijowską. Język rosyjski w kościołach uznano za najbardziej skuteczny sposób „odpolszczenia” Kościoła katolickiego i spowodowania, by „rosyjscy katolicy byli Rosjanami”. Dalszym celem była likwidacja katolicyzmu przez włączenie go do Cerkwi prawosławnej . Wcześniej w ten sposób w zaborze rosyjskim został zlikwidowany Kościół greckokatolicki.
Powiązane artykuły:
