Od początku lat 80. XIX wieku carat radykalnie zmienił swoją politykę wobec prywatnego budownictwa kolejowego, zaczynając na szeroką skalę wykupywać linie kolejowe na rzecz skarbu państwa.
W ramach nowej polityki koleje na terenie Imperium Rosyjskiego, w tym również na obszarze dzisiejszej Białorusi, zaczęto budować na koszt państwa. Największym przedsięwzięciem budownictwa państwowego było stworzenie Poleskich Kolei Żelaznych. Budowa na Polesiu zawsze była wyzwaniem. Poleskie „bagna” w dosłownym i przenośnym znaczeniu mogły pochłonąć każde ludzkie wysiłki. Dolina Prypeci pod względem trudności dostępności mogła rywalizować z amazońską dżunglą. Jednak to właśnie tutaj, na początku ery kolei żelaznych, zanim pierwsza linia kolejowa przeszła przez ziemie białoruskie, zrodziła się pierwsza białoruska lokalna inicjatywa budowy kolei.
Już w 1862 roku grupa znaczących właścicieli ziemskich z Polesia, w tym książę Edwin Drucki-Lubecki, książęta Władysław i Roman Sanguszko, adiutant książę Piotr Wittgenstein, hrabia Iwan Tyszkiewicz, hrabia August Zamoyski oraz hrabiowie Stefan i Konstanty Potoccy, złożyła petycję o budowę linii kolejowej z Białegostoku przez Prużany do Pińska i dalej na Wołyń. 28 czerwca 1862 roku car Aleksander II wyraził na to zgodę.
Jak to często bywa w historii, w gospodarkę wtrąciła się polityka. Wydarzenia lat 1863-1864 na ziemiach Polski, Litwy i Białorusi „pogrzebały” ten obiecujący projekt. Zachodni Komitet, powołany do wzmocnienia nadzoru administracyjnego na terenach objętych powstaniem, uznał, że budowa kolei między Białymstokiem a Pińskiem „nie odpowiada zakładanym celom” i mogłaby jedynie prowadzić do połączenia zachodnich guberni z Królestwem Polskim, co było sprzeczne z celami rządu, dążącego do łączenia tych ziem raczej z centrum Imperium.
28 maja 1863 roku decyzja komitetu o odrzuceniu projektu została zatwierdzona przez cara.
Mimo to idea kolejowej przyszłości Polesia nie zanikła. Jednak ani w latach 60., ani w 70. XIX wieku proponowane projekty nie zostały zrealizowane. Decyzja o budowie rozległej sieci strategicznych linii kolejowych na Polesiu zapadła na tajnych naradach Sztabu Generalnego w 1873 roku. Rok później, w porozumieniu z ministrem wojny, projekt linii strategicznej Brześć-Briańsk z odgałęzieniami do Grodna, Równego i Kowla przedstawił minister komunikacji hrabia Aleksiej Bobrinski. Następca Bobrinskiego, generał Konstantin Posjet, w 1875 roku zaproponował ograniczenie projektu ze względu na wysokie koszty, koncentrując się na budowie linii Homel-Briańsk oraz dobudowie drugich torów na Orłowsko-Witebskiej i Moskiewsko-Brzeskiej kolei.
W 1881 roku tron objął Aleksander III. W ciągu pierwszych dziesięciu lat jego rządów sieć kolei w Rosji wzrosła o prawie 50%. W 1882 roku Posjet ponownie przypomniał o konieczności budowy kolei na Polesiu. Budowę rozpoczęto od linii Żabinka-Pińsk (134 wiorsty), która była eksperymentalna – przy budowie użyto wojsk kolejowych. W praktyce nową linię zbudowano latem 1882 roku, a 9 listopada oddano ją do użytku. Łącznie wybudowano 74 mosty, a koszt wyniósł 4 370 275 rubli.
Ostateczny plan budowy Poleskich Kolei Żelaznych zatwierdzono 14 lutego 1883 roku. W 1884 roku oddano do użytku odcinki Wilno-Łuniniec i Łuniniec-Pińsk, a w 1886 roku zakończono budowę linii Brześć-Białystok. Cała sieć Poleskich Kolei Żelaznych, obejmująca 1408 wiorst, została ukończona w 1887 roku.
Poleskie Koleje Żelazne, w porównaniu z innymi białoruskimi liniami kolejowymi XIX wieku, charakteryzowały się niskimi kosztami utrzymania jednej wiorsty. Do 1900 roku wynosiły one 35,1 tys. rubli, podczas gdy np. na Moskiewsko-Brzeskiej było to 122,6 tys. rubli. W początkach swojej działalności Poleskie Koleje miały istotny wpływ na rozwój gospodarki regionu, zwłaszcza przemysłu drzewnego.
Opr. red.
Foto: https://andcvet.narod.ru
Powiązane artykuły:
