Neogotyckie mauzoleum rodziny Krzyżanowskich – jedna z najpiękniejszych kaplic na lwowskim Łyczakowie  – po roku trudnego remontu odzyskuje swój dawny blask.

Nekropolia na Łyczakowie to ogromny cmentarz, na których pochowano ok. 300 tysięcy osób, zaś liczbę pomników oraz nagrobków upamiętniających zarówno Polaków jak i pochowanych tu Ukraińców, Austriaków, Niemców, Ormian i Rosjan można oszacować nawet na 80 tysięcy. Od wielu lat prace na zabytkowym lwowskim cmentarzu prowadzi Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a od niespełna trzech lat włączył się do nich, powołany do takich działań Instytut POLONIKA.

Na remont zniszczonej kaplicy Krzyżanowskich, która dziś przeszła odbiór komisji konserwatorskiej, Instytut przeznaczył 1,65 mln złotych. W oficjalnej ekspertyzie przygotowanej w roku 2019 oceniono, że „Obiekt wymaga pilnej interwencji konserwatorskiej. Powinna być ona przeprowadzona równolegle z pracami badawczo – projektowymi (bądź je poprzedzać), z uwagi na destrukcję niektórych elementów kamiennych gzymsów, grożących niekontrolowanym rozfragmentowaniem i upadkiem z dużej wysokości. Wymagane jest też zabezpieczenie tynków we wnętrzu kaplicy celem zapobieżenia ich dalszego osypywania się. Konieczne jest sprawdzenie szczelności dachu i ewentualna jego naprawa interwencyjna, zmierzająca do uszczelnienia ewentualnych dziur w poszyciu”.  Po ponad roku wytężonych prac kaplica odzyskała dawną świetność.

– Remont takiego obiektu jest daleko bardziej skomplikowany i wieloetapowy niż budowanie od nowa – podkreśla Dorota Janiszewska-Jakubiak, dyrektor Instytutu POLONIKA. – Najpierw zleciliśmy szereg ekspertyz, żeby ustalić stopień zniszczenia budowli i określić zakres prac, które na nasze zlecenie wykonywała później firma Monument Service. Po kolei zajęli się substancją zabytkową, odtwarzając też elementy częściowo zniszczone jak np. ścienne malowidła czy detale ceramiczne i witraże. Zabezpieczono konstrukcję dachu – drewniane belki były zmurszałe, a tzw. sygnaturka mogła w każdej chwili spaść komuś na głowę. Woda i erozja zrobiły swoje, więc kaplica to było konkretne wyzwanie. Zwłaszcza, że Instytut nie prowadzi tylko tego jednego projektu, a temat zabytkowych nekropolii na Wschodzie to w zasadzie niekończąca się historia. Wespół z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego i dzięki współpracy z ukraińskimi partnerami staramy się zabezpieczyć dla potomnych cenne pozostałości naszego wspólnego dziedzictwa. Pracy, jak sądzę, mamy na długie lata! – kończy dyrektor Janiszewska-Jakubiak.

Kaplica Krzyżanowskich w detalach
Cmentarne mauzoleum, w modnym wówczas stylu neogotyckim, powstało w miejscu dawnej kaplicy Cetnerów w latach 1890‒1891, według projektu Jana Tomasza Kudelskiego. Prace budowlane wykonała znana lwowska firma Jana Lewińskiego. Kaplica, którą wzniesiono na zlecenie Stanisława Krzyżanowskiego z myślą o upamiętnieniu jego matki, jest ceglana i ma sygnaturkę (wieżyczkę) pokrytą miedzią. Dach zdobią charakterystyczne żygacze-chimery wykonane z piaskowca oraz kamienne maswerki w oknach przeszklonych witrażami wykonanymi przez renomowany Tiroler Glasmalerai und Mosaik Anstalt z Innsbrucku. Detale rzeźbiarskie najprawdopodobniej są dziełem współpracownika Kudelskiego, Piotra Witalisa Harasimowicza. Do wnętrza wchodzi się po schodkach, a ich balustrada to arcydzieło metaloplastyki. Całość uzupełniają elementy z kolorowej, szkliwionej ceramiki oraz malowidła ścienne.

Kilka słów o projektancie
Jan Tomasz Kudelski (1861-1937) aktywnie działał we Lwowie, tworząc nie tylko projekty nowych budynków, lecz także uczestnicząc w wielu przebudowach, m.in. Pałacu Potulickich przy ulicy Jana Matejki 4, Pałacu Siemieńskich-Lewickich przy ulicy Piekarskiej 19, dawnego sierocińca św. Józefa przy ulicy Piekarskiej 61 oraz kilku willi i kamienic. Potem został architektem miejskim w Stanisławowie, prowadził też własną firmę budowlaną. Według jego projektu zbudowano m.in. gmach Dyrekcji Kolei, Bank Austro-Węgierski, tamtejszą Pocztę Główną oraz budynek filii Krakowskiego Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych „Florianka”. Od 1919 r. Kudelski związany był z Warszawą, pracując jako projektant w Ministerstwie Robót Publicznych.

Czym zajmujemy się na Ukrainie?  
Instytut POLONIKA jest  państwową instytucją kultury, która jako jedyna w Polsce, systemowo zajmuje się ochroną polskiego dziedzictwa kulturowego poza granicami kraju. Największa część działań podejmowanych przez Instytut obejmuje tereny wschodnie dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, co wynika nie tylko z historii tych terenów ale także skupienia w tym miejscu zabytków sztuki i architektury o wyjątkowej wartości artystycznej.
W 2020 r., dzięki współpracy z władzami i służbami konserwatorskimi miasta Lwowa, POLONIKA realizuje prace na cmentarzu Łyczakowskim (kaplice Krzyżanowskich, Barczewskich i Krzeczunowiczów, nagrobek wybitnego architekta Piotra Tarnawieckiego oraz działania ratunkowe przy piętnastu nagrobkach, które przed kilkoma miesiącami zniszczyła pogodowa nawałnica), ale też finansuje prace konserwatorskie w kilku innych lwowskich  obiektach, m.in. w: katedrze łacińskiej, kościele pojezuickim, obecnie greckokatolickiej cerkwi pw. świętych Piotra i Pawła, gdzie trwa konserwacja fresków Franciszka i Sebastiana Ecksteinów, w świątyni pw. św. Antoniego Padewskiego, Kamienicy Królewskiej (oddziale Lwowskiego Muzeum Historycznego), w kościele podominikańskim i katedrze ormiańskiej, a także wspiera pracę wolontariuszy porządkujących pod opieką konserwatorów cmentarz Janowski. POLONIKA działa również poza Lwowem, m.in. finansując prace konserwatorskie w Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Berdyczowie oraz na cmentarzu Bazyliańskim w Krzemieńcu.

Od roku 2020 Instytut POLONIKA jest także operatorem programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”. Dzięki wsparciu finansowemu z Programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego beneficjenci – głównie polskie organizacje pozarządowe – prowadzili w 2020 r. pod nadzorem Instytutu prace konserwatorskie m.in. w:

  • bazylice archikatedralnej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie
  • katedrze ormiańskiej we Lwowie,
  • kolegiacie pw. św. Wawrzyńca w Żółkwi ,
  • kolegiacie Św. Trójcy w Ołyce,
  • kościele św. Stanisława w Krzemieńcu,
  • Sanktuarium Matki Bożej w Bołszowcach,
  • kościele podominikańskim w Kamieńcu Podolskim,
  • kościele pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i Świętej Tekli w Tadaniach,
  • kościele pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Stryju,
  • kościele pw. św. Anny w Sąsiadowicach,
  • kościele pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Mościskach,
  • na cmentarzach Łyczakowskim i Janowskim we Lwowie oraz zabytkowej nekropoli
    w Złoczowie.

Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA jest wyspecjalizowaną państwową instytucją kultury powołaną w 2017 r. przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego. Instytut prowadzi projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim. Dzięki nim zachowywane są materialne świadectwa naszych dziejów i przywracana pamięć o ważnych dla współczesnych Polaków osobach oraz istotnych faktach historycznych.

 

Kontakt dla mediów

Rafał Jemielita

Specjalista ds. Public Relations

[email protected]

tel. +48 797 141 381
www.polonika.pl

Udostępnij na: