Drodzy Czytelnicy,
Nasza redakcja otrzymuje bardzo dużo listów, w których nas proszą pomocy w znalezieniu dokumentów i metryk swoich przodków. Otrzymujemy także zamówienia dotyczące genealogii. Niestety nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na wszystkie listy, a tym bardziej spełnić Państwa oczekiwania. W związku z tym zwróciliśmy się do starszego archeografa Państwowego archiwum obwodu brzeskiego Pani Lidii Romanowicz z prośbą o udzielenie konsultacji dla naszych Czytelników. Podajemy również kontakt do Państwowego archiwum obwodu brzeskiego:
ул. В. Хоружей, 15, 224030, Брест, Беларусь
Telefon z Polski: 0-0375 162 21 62 94, fax 0-0375 162 21 61 29
E-mail: [email protected]
Państwowe archiwum obwodu brzeskiego powstało w lutym 1940 roku. Od tego czasu przez pracowników archiwum została przeprowadzona ogromna praca mająca na celu poszukiwanie, gromadzenie oraz przechowywanie wartości dokumentalnych.
W naszym archiwum przechowywane są dokumenty organizacji i urzędów które istniały na terenie byłego województwa poleskiego II Rzeczypospolitej w okresie od 1919 do 1939 roku. Do archiwum trafiła także część ocalałych dokumentów pierwszych lat władzy radzieckiej w okresie od września 1939 do czerwca 1941 roku oraz dokumenty niemieckiej administracji cywilnej z lat 1941-1944. Okres powojenny jest przedstawiony dokumentami urzędów, organizacji i zakładów działających na terenie obwodu brzeskiego. W 1992 roku do archiwum skierowano także dokumenty byłego archiwum Brzeskiego obwodowego komitetu partii komunistycznej Związku Radzieckiego.
Jak i każde archiwum, zajmujemy się kompletowaniem, przechowywaniem, ewidencją i wykorzystaniem dokumentów. Bez względu na datę pochodzenia, autorstwo, czy też sposób odtwarzania dokumenty mające wartość historyczną lub naukową są przechowywane bezterminowo. Głównymi kierunkami wykorzystania przechowywanych dokumentów są ich publikacje w formie książkowej (np. zbiory tematyczne), w prasie, przygotowywanie na podstawie dokumentów archiwalnych audycji radiowych i telewizyjnych, wystaw dokumentów oraz świadczenie usług zainteresowanym organizacjom lub osobom prywatnym w formie wydania zaświadczeń archiwalnych oraz kopii dokumentów.
Na tym ostatnim kierunku naszej działalności poniżej chciałabym skupić szczególną uwagę ponieważ każdy z przechowywanych dokumentów może w pewnych okolicznościach okazać się dla kogoś ważnym lub nawet niezbędnym. Świadczy też o tym np. choćby nieprzerwany ciąg zapytań i próśb od różnych osób o wystawienie różnego rodzaju zaświadczeń archiwalnych. Przy tym trzeba zaznaczyć, że archiwum wykonuje również zamówienia tematyczne, np. dotyczące historii pewnej organizacji, urzędu, stowarzyszenia, zamówienia o charakterze socjalno-prawnym (dotyczące np. stażu pracy, wysokości wynagrodzenia, miejscu zamieszkania obywateli, o właścicielach nieruchomości, o budownictwie domów mieszkalnych, garaży, domków letniskowych, o wystawieniu dokumentów notarialnych, o decyzjach sądów i t.p.), zamówienia dotyczące genealogii.
W celu udoskonalenia pracy z interesantami w Republice Białoruś w ciągu ostatnich lat uchwalono szereg aktów prawnych. Chcę też powiedzieć, że w naszym archiwum każdemu zapytaniu od osoby prywatnej czy też organizacji nadajemy szczególną uwagę. Ponieważ, niestety, wiele ze zwracających się do nas osób popełnia różnego rodzaju błędy, dopuszcza nieścisłości lub po prostu nie potrafi określić jasnego celu, a jednak aby podanie zostało zrealizowane, powinno spełniać pewne kryteria.
A więc, żeby podanie zostało przez archiwum przyjęte do realizacji, powinno być złożone w formie pisemnej, być doręczone osobiście albo przez pocztę (listownie lub przez Internet w formie elektronicznej). W tym miejscu ważne zaznaczyć, że w formie ustnej bezpośrednio lub przez telefon podań nie przyjmujemy – w danym wypadku jedynie udzielamy konsultacji osobom zainteresowanym. Podanie powinno zawierać nazwę organizacji, do której jest skierowane (czyli nazwę naszego archiwum), imię i nazwisko składającego oraz adres zamieszkania (ew. telefon kontaktowy); dokładnie wyjaśnione sedno zapytania oraz osobisty podpis. W przypadku złożenia podania przez osobę upoważnioną powinien być dołączony stosowny dokument potwierdzający pełnomocnictwo. Niewłaściwie wypełnione podanie może zostać nie przyjęte do zrealizowania (dotyczy to również zamówień szczególnie praco – i czasochłonnych, które nie są przewidziane w planach prac archiwum lub tych, kiedy ze względu na stan dokumentu nie ma możliwości wykonania jego kopii). Szczególną uwagę tutaj chcę zwrócić na jeden drobny, lecz bardzo istotny szczegół, mianowicie na charakter pisma jakim jest napisane podanie. Osoby, świadome tego, że charakter ich pisma jest trudny do odczytania, powinny temu w sposób możliwy zaradzić. Częstym błędem jest wskazanie niedokładnej lokalizacji miejscowości, ponieważ nieraz pozostaje zignorowany fakt, że na terenie obwodu brzeskiego miejscowości o tej samej nazwie bywa nieraz kilka.
Ponieważ w ciągu ostatnich lat mamy dużo zapytań dotyczących danych o narodowości obywateli oraz o służbie w Wojsku Polskim w okresie przed 1939 rokiem, chcę poinformować, że dane dotyczące narodowości posiadamy tylko w formach statystycznych, danych o służbie w WP nasze archiwum również nie posiada (mamy jedynie listy poborowych).
Chce jeszcze raz przypomnieć, że praca nad realizacją podań (zamówień) jest dość pracochłonna, wymaga pewnej wiedzy i doświadczenia, uwagi, a niekiedy i dużo czasu, przez co jest odpłatna.
Zgodnie z regulaminem, od momentu przyjęcia do zrealizowania podania od osoby prywatnej, w ciągu 5 dni roboczych informujemy ją o możliwości realizacji zamówienia, przy czym też uzgadnia się koszty wykonania, natomiast samo wykonanie zamówienia odbywa się w ciągu 30 dni od czasu potwierdzenia opłaty.
Szczególnie praco – i czasochłonna jest realizacja zapytań dotyczących genealogii. Dlatego każdy, kto jest zainteresowany poszukiwaniem swoich przodków, historią ich życia i t.p. powinien posiadać jakieś przynajmniej dane pierwotne na ten temat. Przy tym warto zbadać archiwa rodzinne: dokumenty, listy, fotografię, zapytać o to u osób starszych. Ważne przy tym dokładnie wiedzieć okres, w którym mieszkali, ponieważ jeżeli mówić o dalszej przeszłości, np. o osobach, które mieszkały na Białorusi przed 1917 rokiem – należy się zwracać do Narodowego Archiwum Historycznego w Mińsku, w którym przechowywane są dokumenty historii naszego kraju od czasu wejścia do Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rzeczypospolitej oraz Imperium Rosyjskiego (koniec XIV – początek XX ww.). Narodowe Archiwum Historyczne w Grodnie przechowuje dokumenty przeważnie dotyczące gubernii grodzieńskiej Imperium Rosyjskiego w okresie od 1802 do 1917 roku (wówczas w skład gubernii grodzieńskiej wchodziły również obecne rejony brzeski, kobryński oraz prużański). Dlatego, jeżeli w owych latach osoby te zamieszkiwały te tereny, należy zwracać się do stosownych archiwów. W Państwowych archiwach centrów obwodowych Białorusi przechowywane są dokumenty dotyczące historii tych regionów od 1917 do 1919 r. Księgi metrykalne są przechowywane w archiwach Urzędu stanu cywilnego (ЗАГС). Jak już wspominałam, ponieważ obszar obecnego obwodu brzeskiego do września 1939 roku wchodził w skład województwa poleskiego II RP – dużą część zasobów naszego archiwum stanowią dokumenty właśnie z tego okresu.
Warto wiedzieć, że bez względu na to, że w archiwum jest sporo dokumentów o charakterze genealogicznym, bardzo rzadko się zdarza, że da się odnaleźć pełną informację o konkretnej osobie. Żeby osiągnąć to, trzeba zbadać nieraz setki dokumentów, choć i to nie gwarantuje sukcesu.
Na koniec chciałabym zaapelować do wszystkich – robiąc nieraz w naszych domowych archiwach «rewizję», nie śpieszcie wyrzucać do kosza jakieś stare i na pozór nie ważne dokumenty, listy czy fotografie naszych krewnych i bliskich. Bo nawet gdy w danym momencie nie jest to ciekawe nam, może będzie to interesować naszych wnuków. A gdy my nie będziemy pamiętać – to kto będzie pamiętał o nas?
Lidia ROMANOWICZ
Główny archeograf Państwowego
archiwum obwodu brzeskiego
Tłum. Eugeniusz LICKIEWICZ
Powiązane artykuły:
