„Różana, miasto w niewielkiej odległości od rzeki Zelwy, z pięknym rynkiem zamurowanym porządnie i ozdobnie, z klasztorami Dominikanów i Bazylianów. W tej znamienitej dziedzinie Sapiehów, Kazimierz Lew Sapieha ufundował w r. 1650 szpital na 12 ubogich, przy kościele parafialnym, który wzniósł z muru Lew przodek jego” – tak zaczyna opowieść o Różanie Michał Baliński w swoim wielkim dziele „Starożytna Polska” (1846). Różana pamięta czasy potęgi i możności sławnego rodu Sapiehów, czasy rozkwitu i chwały naszej Ojczyzny, pamięta też lata upadku i niszczenia, lata tryumfu żywiołu: pożary i powodzie… Tu gościli monarchowie i magnaci, tu były przechowywane najdroższe klejnoty i skarby. Kronikarz Baliński pisze: „Przed spodziewanem najściem na stolice Litwy wojsk Aleksieja Michajłowicza, kapituła wileńska uprowadziwszy z kaplicy kościoła katedralnego ciało ś. Kazimierza, w r. 1655 złożyła je w pałacu tutejszym, gdzie kilka lat przechowywało. Sapiehowie na pamiątkę tego wypadu, kazali w Sali, w której spoczywały zwłoki świętego, wyryć na marmurze napis Divo Casimiro sacrum”.

Po byłej potędze rodów kresowych zostały tylko wspomnienia i wymowne ruiny, piękne i tajemnicze, ale dzięki Bożej Opatrzności, wielowiekowej trosce wiernych i kapłanów pozostał kościół pw. Trójcy Przenajświętszej, perła sztuki i duchowości. Kiedy patrzę na pełny majestatu Kościół różański, wspominam jego losy. Jak był wybudowany na miejscu drewnianego dzięki fundacji Tyszkiewiczów, a później staraniem Lwa Sapiehy – w r. 1617. W 1768 dobudowano do kościoła kaplicę pw. Św. Krzyża.” W 1774 r. na terenie parafii znalazły się miejscowości: Różana, Majowszczyzna, Kozuli, Szeypiaki, Olszanka, Połońsk, Lrokotla, Lisowicze, Ostrów, Przewłoka, Blizna, Jundziłowicze, Mizgiry,Witoroż, Zahalicze, Lososin, Odyncowszczyzna. Wszędzie tam mieszkali nasi przodkowie: pracowali, kochali, rodzili dzieci, obchodzili te same święta, podziwiali swoją świątynię. W1787 dobudowano kaplicę pw. Św. Barbary. Po Powstaniu Listopadowym Rosjanie skonfiskowali majątek Leonowi Sapiesze jak i tysiącom innych patriotów, co doprowadziło do zubożenia kolatora parafii, Różan i jej mieszkańców. Po Powstaniu Styczniowym władze rosyjskie zlikwidowali kaplicę w Połońsku. W 1887 roku „nagłe oberwanie chmur zniszczyło dobytek parafii i plebanii… O tym, co przeżyła Różana i jej mieszkańcy, o losach kościoła, wiernych i kapłanów wyczerpująco napisał w swojej wielotomowej kronice wielki kapłan o. Michał Woroniecki CM. Tym numerem „Ech Polesia” zachęcamy młode pokolenie Różaniaków do poznawania historii swojej małej Ojczyzny – Ziemi Różańskiej.

Red.