rys. Makarewicz, Juliusz
(1854-1936)
W ikonografii przedstawia się św. Jozafata, jako brodatego mężczyznę w wieku dojrzałym, w habicie zakonnym lub stroju biskupim, z krzyżem, pastorałem, palmą męczeństwa i toporem oraz tasakiem, którymi został zabity.
Liturgiczny obchód ku czci św. Jozafata Kuncewicza ma charakter wspomnienia obowiązkowego i przypada na dzień 12 listopada.
Piękne świadectwo o św. Jozafacie dał papież Pius XI w swojej encyklice (1923): „Nikt chyba nie wsławił bardziej ich imienia (Słowian wschodnich), nikt bardziej nie przyczynił się do zbawienia tych ludów, jak właśnie ów pasterz i apostoł, zwłaszcza, gdy swą krew przelał za jedność świętego Kościoła”.
Jozafat Koncewicz (imię świeckie Jan Kunczyc lub Kuncewicz) urodził się ok. 1580 roku w prawosławnej rodzinie we Włodzimierzu. Był synem kupca i ławnika miejskiego Gabriela (Hawryły). Ukończył szkołę parafialną przy soborze Zaśnięcia Matki Bożej we Włodzimierzu.. W młodym wieku wyjechał do Wilna, gdzie przygotowywał się do zawodu kupca. W mieście tym zetknął się pierwszy raz z ideą unii Kościołów katolickiego i prawosławnego. Idea ta została zrealizowana na terytorium I Rzeczypospolitej w 1596 poprzez zawarcie unii brzeskiej.
Jan Kuncewicz początkowo uczył się w prawosławnej szkole brackiej, gdzie, jako wyróżniający się uczeń został zauważony przez jezuitów wileńskich. Jako dwudziestokilkuletni młodzieniec udaje się do klasztoru Św. Trójcy w Wilnie, rzuca się do nóg ówczesnemu metropolicie Pociejowi i prosi o suknię zakonną. Prośba została wysłuchana. Kuncewicz został mnichem i otrzymał imię Jozafat. Na kapłana unickiego został wyświęcony w 1609 roku (lub koniec 1608 r.).
W 1614 roku Jozafat zostaje archimandrytą Św. Trójcy. Przez trzy lata Jozafat pełnił obowiązki archimandryty, zajmując się nie tylko zarządem klasztoru, ale działając też na zewnątrz. Rozdawał jałmużny ubogim, uważając taki dzień, w którym nie dałby nikomu wsparcia za dzień stracony.
Latem 1617 roku Jozafat otrzymał nominację na koadiutora archidiecezji połockiej z prawem następstwa oraz biskupa witebskiego i mścisławskiego. Święcenia biskupie otrzymał 12 listopada 1618 roku w Wilnie, po czym wyruszył do Połocka, by odbyć ingres. W Połocku przystąpił do wprowadzenia reform w diecezji. Wprowadził obowiązek odprawiania codziennie Świętej Liturgii, wizytował parafie, usuwał z beneficjów kościelnych duchownych alkoholików i wdowców, którzy ożenili się ponownie. Po śmierci arcybiskupa Gedeona Brolnickiego w 1618 został arcybiskupem połockim. Wystąpił przeciwko nadużyciom świeckich fundatorów, którzy ingerowali w sprawy duchowne i przyswajali sobie kapitały i dobra cerkiewne, traktując duchowieństwo jak poddanych.
Narodzenia NMP w Białej Podlaskiej
„Męczeństwo Św. Jozafata Kuncewicza”
Przywiązanie do tradycji kościoła wschodniego nie przeszkadzało mu w poparciu unii brzeskiej. Unia brzeska podpisana została w 1596 roku w Brześciu Litewskim i była połączeniem Cerkwi prawosławnej z Kościołem katolickim. W jej myśl część wyznawców oraz duchownych prawosławnych uznała zwierzchnictwo papieża i katolickie dogmaty, pozostając jednak przy liturgii bizantyńskiej. W momencie objęcia przez niego urzędu parafie unickie były w zdecydowanej mniejszości w stosunku do tych, które nie chciały unii przyjąć. Prawosławie było w regionie wyznaniem zakorzenionym od stuleci, podczas gdy Kościół katolicki (także obrządku łacińskiego) zaznaczył silniej swoją obecność dopiero w II poł. XVI stulecia. Tereny, na których przebywał Jozafat były areną sporów pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami wspomnianej unii. Sam Jozafat zajmował się nawet pisaniem traktatów broniących unii. W swojej pracy misyjnej na rzecz unii nawoływał do pokojowych rozwiązań i łagodzenia konfliktów na tle religijnym. Gorliwa aktywność biskupa Jozafata budziła niepokój i niezadowolenie przeciwników unii. Oskarżano go o siłowe przejmowanie prawosławnych cerkwi i nakłanianie wiernych do przyjmowania unii.
Podlaskiej
Do zaostrzenia sytuacji doszło w 1621 roku, kiedy to po powrocie z sejmu z Warszawy Jozafat zastał w Połocku bunt prawosławnych dyzunitów. Poważniejsze zamieszki wybuchły w 1623 roku w Witebsku, gdzie Jozafat składał wizytę. Bliscy mu wiedzieli, na co się naraża i nie chcieli go tam puścić. Przybywszy do Witebska w październiki 1623 roku od razu rozpoczął pracę misyjną. Zamordowany został dnia 12 listopada 1623 roku przez tłum prawosławnych mieszczan. Jego ciało włóczono po ulicy a następnie obciążono kamieniami i wrzucono do rzeki Dźwiny. Po kilku dniach zwłoki wyłowiono z rzeki a następnie sprowadzono do Połocka. Ciało Jozafata Koncewicza spoczęło w cerkwi Mądrości Bożej w Połocku.
W 1628 roku rozpoczęły się z polecenia papieża Urbana VIII badania przyczyny jego śmierci i cuda za jego stawiennictwem zdziałane. W 1642 roku papież Urban VIII beatyfikował Jozafat i pozwolono go czcić w kościele unickim w Polsce. Kult błogosławionego Jozafata był rozpowszechniany przez klasztory bazyliańskie. Szczątki Jozafata Kuncewicza były przechowywane w różnych miejscowościach Litwy, Korony i Rusi.
W 1705 roku ciało Kuncewicza sprowadzone zostało za spraw księcia Karola Stanisława Radziwiłła do Białej (Podlaskiej) i złożone w kaplicy zamkowej. Przez kilkadziesiąt lat toczony był spór pomiędzy zakonem bazylianów a Radziwiłłami o relikwie biskupa Koncewicza. Po mediacji delegata Stolicy Apostolskiej w 1743 roku uzgodniono, że relikwie błogosławionego pozostaną w Białej pod warunkiem, że właściciele wybudują w tym mieście sanktuarium, którym opiekować się będą bazylianie. W 1747 roku rozpoczęła się budowa sanktuarium w miejscu istniejącej od 1582 roku cerkwi prawosławnej (unickiej), którą w 1690 roku przekazano sprowadzonym do miasta przez Radziwiłłów bazylianom. W 1759 roku ukończono monumentalną barokową cerkiew na planie krzyża łacińskiego pw. Św. Barbary oraz klasztor bazyliański (obecnie Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Białej Podlaskiej).
Maryi Panny w Białej Podlaskiej)
Do świątyni przeniesiono relikwie biskupa Koncewicza. Relikwie przebywały w tej świątyni do czasu Powstania Styczniowego, po czym zostały ukryte w jej podziemiach. Po 225 latach papież Pius IX ogłosił biskupa Jozafata świętym. Uroczystości kanonizacyjne błogosławionego Jozafata Koncewicza odbył 29 czerwca 1867 roku w dzień obchodów osiemnastowiekowej rocznicy męczeństwa Świętych Apostołów Piotra i Pawła.
Relikwie Św. Jozafata wydobyto po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Wówczas zostały ono przewiezione z Białej Podlaskiej do kościoła pw. Św. Barbary w Wiedniu a stąd do Bazyliki Św. Piotra i Pawła w Rzymie, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego.
na Watykanie.
Św. Jozafata jest nadal orędownikiem naszej cywilizacyjnej i misyjnej pracy na rubieżach wschodnich. Bronił praw Kościoła, był zwolennikiem idei powrotu wschodniego chrześcijaństwa do jedności z Rzymem, niósł cywilizację zachodnią daleko na wschód nie zważając na pomówienia i groźby. Jan Paweł II nazwał Jozafata Kuncewicza apostołem pojednania.
Wojciech Kobylarz
Powiązane artykuły:
