Derewna – to obecnie zwykłe agromiasteczko w rejonie stołpeckim na Białorusi, w którym jest szkoła, szpital, dom kultury, biblioteka, poczta, sklepy, stadion i małe jeziorko. Ale słynie Derewna przede wszystkim z pięknego renesansowego Kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który od XVI wieku promieniuje na życie duchowe Derewnej i okolicznych miejscowości. Kościół jest doskonale odrestaurowany i służy wiernym – jak to było i podczas minionych stuleci.
A było to kiedyś niewielkie miasto magnackie. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1451 roku. Derewna należała do rodziny Radziwiłłów. Mikołaj Krzysztof Radziwiłł nabył Derewną w części od Mikołaja Rusieckiego, a w części w darze od żony Halszki z Wiśniowieckich w 1594 roku. W 1870 r. w masteczku Derewna oprócz koscioła były także kaplica katolicka, 2 synagogi, szkoła, apteka, browar, 5 sklepów, karczma, wiatrak. W końcu XIX wieku dobra Derewnej kupił były ober-policmajster Warszawy Klejgels.
W II Rzeczypospolitej miasteczko było siedzibą gminy wiejskiej Derewna. W 1921 roku mieszkało tam 892 osób. Najbliższa stacja kolejowa była w Stołpcach – wodległości 26 km. W samym miasteczku znajdowała się poczta i telefon. W każdy czwartek w Derewnej odbywały się przykościelne targi. W czasie II wojny światowej ludność żydowska z Derewnej została osadzona w getcie w Stołpcach. Henryk Werakso z oddziałów AK pod dowództwem por.Adolfa Plicha spotkał się z rabinem z Derewnej, któremu zaproponował pomoc w ucieczce z getta. Rabin odmówił, zaś z okazji skorzystały trzy młode Żydówki.
W maju 1943 r Derewna została spalona.Pamięc o tej tragedii trwa.
Kościoł pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Kościół w Derewnej to jeden z najbardziej wyrazistych przykładów baroku polskiego w architekturze sakralnej i świadectwo dążenia do wyrafinowanej formy architektonicznej. Budowla ta zachowała wysoką jakość artystyczną mimo przekształceń i przeniesień. Do niedawna uważano, że został on wzniesiony w 1590 r. przez Mikołaja Radziwiłła. Jednak Mikołaj Radziwiłł, jak ustalił historyk J. Jodkowski, był jezuitą tylko od 1594 r. A więc w 1567 r. Mikołaj Radziwiłł przeszedł z kalwinizmu na katolicyzm. Z tego wynika, że świątynia nie mogła być wzniesiona wcześniej niż w latach 1594–1595. Według inwentarza z 1789 r., kościół został ufundowany w 1598 r. pod nazwą Św. Marii przez Mikołaja Krzysztofa i Eufemię Radziwiłłów. W 1788 r. odbudowano wieżę kościelną, w 1841 r. zmieniono dach kościoła na gontowy, a w 1861 r. – dach prezbiterium. W uposażeniu kościoła było kilka wsi i 80 włók ziemi. W końcu XIX wieku było już tylko 30 dziesięcin ziemi. W tym czasie parafia derewieńska liczyła około 7000 wiernych. Obecnie parafia Derewna należy do dekanatu w Rubieżewiczach w diecezji mińskiej.
Kościół renesansowy w Derewnej – to trójnawowa świątynia z prostokątnym prezbiterium i dwiema zakrystiami. Ściany boczne rozczłonkowane są przez dwukondygnacyjne przypory, o przekroju trapezu lub prostokąta (27,6×15,5 cm; 25,5×16 cm). Posiadają one prostokątne zakończenie i profilowane kapitele (22,5—23×15×5,5—6 cm), co świadczy o dużej kubaturze kościoła. Takie wymiary przeważają w zabytkach polskiej architektury z drugiej połowy XVII wieku.
Od zachodu znajduje się dwukondygnacyjny chór. Na nim można zauważyć trzy arkady wspierające się na półkolumnach i łukach oddzielających nawę główną od naw bocznych.
Chóry i wieża kościoła w Derewnie są rzadko spotykanymi przykładami wieżowego chóru. Na górnej kondygnacji znajdują się empory. Boczne fragmenty naw połączone są z pilastrami z łukami arkadowymi, co podkreśla wyrafinowany charakter wnętrza.
Boczne ściany kościoła w Derewnej posiadają dobrze zachowane dekoracje przyporowe. Architektura ta zachowała charakterystyczne cechy renesansu, w tym zwłaszcza ornamenty nadokienne oraz pilastry z kapitelami w stylu jońskim, co pozwala mówić o wpływie form późnorenesansowych.
Już w naszych czasach pod koniec XX wieku przed kościołem został zainstalowany rozmieszczony ciekawy krzyż a także posąg Panny Marii. Na miejscowym cmentarzu są groby najbliższych krewnych i członków rodziny „żelaznego Feliksa” – Feliksa Dzierżyńśkiego, który w derewniańśkim kościele był ochrzczony. Na cmentarzu zachowała się nieduża drewniana 19-wieczna kaplica.
Opr. red.
Źródła:
– Е В Габрусь „Саборы помнять усе” 2007, с.122-124
– Кушнярэвiч „Збор помнiкау гiсторыi i культуры” кн.2 , с. 237
– pl.wikipedia.org
– radzima.org
– globustut.by/derevnoe
Powiązane artykuły:
