Wiaczesław Wiarenicz urodził się 12 marca 1924 roku we wsi Ruchcza-2 w powiecie stolińskim województwa poleskiego (obecnie rejon stoliński obwodu brzeskiego) w rodzinie chłopskiej. Jego rodzice byli prawosławnymi szlachcicami. Ojciec, Lewoncij Jakowlewicz Wiarenicz, urodził się w 1897 roku w tej samej wsi i zmarł 24 maja 1931 roku. Jego przodkowie pochodzili z wsi Stachów (rejon stoliński). Studiował w seminarium duchownym. Matka, Aleksandra Ryhorowna (z domu Szpakowska), urodziła się 14 października 1900 roku we wsi Miesiaczyce w powiecie pińskim (obecnie rejon piński) i zmarła 8 marca 1996 roku.
Jeszcze przed wojną Wiaczesław ukończył szkołę podstawową w Ruchczy (rozpoczął naukę w 1930 roku), następnie siedmioletnią szkołę w Płotnicy i gimnazjum w Pińsku (1939). Po ukończeniu sześciomiesięcznych kursów nauczycielskich w Stolinie (styczeń–sierpień 1940), od sierpnia 1940 do lipca 1941 roku pracował jako kierownik i nauczyciel jednooddziałowej szkoły podstawowej w osadzie Mogilno w rejonie stolińskim. Od września do listopada 1941 roku (przez 2,5 miesiąca, do zamknięcia szkoły) był nauczycielem dwuoddziałowej szkoły podstawowej we wsi Warsyń w rejonie stolińskim. Podczas okupacji pracował w rolnictwie.
Od jesieni 1944 do 1957 roku Wiarenicz pracował jako kierownik i nauczyciel szkół podstawowych w regionie Stolina (wsie Kostrowa – 1944–1945, Ruchcza-1 – 1945–1946), nauczyciel szkoły siedmioletniej w Ruchczy (1946–1949), a następnie jako dyrektor szkoły siedmioletniej w Glinkach (1949–1953). Pracując w systemie oświaty, ukończył zaocznie Instytut Nauczycielski w Pińsku (wydział języka rosyjskiego i literatury, 1948–1952), a następnie Instytut Pedagogiczny im. A.M. Gorkiego w Mińsku (wydział języka rosyjskiego i literatury, 1953–1956).
28 grudnia 1957 roku został przyjęty na studia doktoranckie w Instytucie Językoznawstwa im. Jakuba Kołasa Akademii Nauk BSRR i został skierowany do Instytutu Slawistyki Akademii Nauk ZSRR w Moskwie, gdzie specjalizował się w porównawczym językoznawstwie słowiańskim. W latach 1963–1964 prowadził dialektologiczne ekspedycje w rejonie łuninieckim obwodu brzeskiego oraz na Dolnym Śląsku (Polska).
W 1962 roku po raz pierwszy wystąpił z referatami na konferencjach naukowych (w Wilnie i Użhorodzie), a w 1964 roku opublikował swój pierwszy artykuł naukowy. W ciągu następnych lat kontynuował wieloaspektową pracę naukową, redaktorską, a także uczestniczył w licznych ekspedycjach naukowych na terenie Białorusi, Litwy, Łotwy, Ukrainy, Kazachstanu i Polski. Przez dziesięć lat wygłaszał wykłady w języku polskim na tematy polityczne, społeczne i naukowe.
W 1967 roku Wiarenicz stworzył specjalną grupę naukowców z Białorusi, Litwy, Łotwy, Rosji, Ukrainy i Uzbekistanu, zajmującą się badaniem polskich dialektów na terenie ZSRR. Wynikiem tej pracy było opublikowanie dwóch tomów „Polskie dialekty w ZSRR” (Mińsk, 1973).
Za wkład w rozwój białorusko-polskich relacji w 1992 roku został odznaczony Orderem Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. W 1993 roku otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, a wcześniej – Złoty Medal Zasłużonego Działacza Kultury Polskiej.
Krąg zainteresowań naukowych Wiarenicza był niezwykle szeroki: dialekty polskie w ZSRR, ich kontakty z innymi językami, w szczególności z białoruskim; onomastyka; socjolingwistyka; dialektologia białoruska; historia polskiej białorutenistyki; etymologia; tożsamość narodowa i etniczna; postacie kultury polskiej na Białorusi, Litwie i Ukrainie; problematyka związana z Polesiem.
Polesie było jego rodzinnym regionem. Tam się urodził, tam spędził dzieciństwo i młodość, tam się uczył i pracował w oświacie do 1957 roku. Choć od 33. roku życia Polesie przestało być jego głównym miejscem zamieszkania, regularnie odwiedzał je w czasie urlopów, ekspedycji i wyjazdów służbowych.
Wiaczesław Wiarenicz był nie tylko językoznawcą, ale także naukowcem z ogromnym doświadczeniem zdobywanym przez dziesięciolecia badań terenowych. Jego prace wykraczały poza zbieranie materiału językowego – interesował się kontekstem historycznym i kulturowym.
„Archiwum Poleskie” Wiarenicza to cenny zbiór nie tylko dla językoznawców, ale także dla historyków, etnografów i socjologów. Tworzył je przez 25 lat ekspedycji poleskich, badając około 140 miejscowości, często wielokrotnie.
Wiarenicz doskonale znał dialekty i kulturę Polesia oraz społeczno-historyczne procesy, jakie się tam dokonywały. Dzięki swojej „tutejszej” tożsamości i szczeremu zainteresowaniu kulturą mieszkańców regionu zyskał ich zaufanie.
Zmarł 27 sierpnia 1999 roku i został pochowany w Mińsku.
Opr. red.
Powiązane artykuły:
